ARNHEM – Onder het motto ‘Natuur op één’ worden mensen steeds vaker geweerd uit de natuurgebieden in en om Arnhem. Een van de plaatsen waar de gemeente mensen wil weren, is te vinden bij Buitenplaats Koningsweg in Schaarsbergen. “Dat is helemaal niet nodig”, vindt ecoloog en ethicus Dirk Hilbers.
(Door: Patrick Arink)
De Arnhemsche Courant schreef er al eerder over. Een kunstproject rond een oude vliegtuighangar bij Buitenplaats Koningsweg wordt door de opstelling van de gemeente Arnhem tegengewerkt. De toegang tot het gebied rond de hangar is afgesloten met borden, hekken en prikkeldraad. Wie het toch waagt om de akker te betreden wordt op de bon geslingerd.
Volgens de gemeente Arnhem is de afsluiting noodzakelijk omdat het gaat om een “kwetsbaar natuurgebied met een enorme natuurwaarde”. Een kunstproject waarbij landschapskunst moet zorgen voor een biodiverse en natuurinclusieve akker rondom de oude hangar wordt daardoor vrijwel onmogelijk gemaakt.
Zeldzame vlinders
Ecoloog Dirk Hilbers snapt niets van de opstelling van de gemeente. Hilbers kent het gebied goed. Hij is een van de bewoners op Buitenplaats Koningsweg. Bovendien heeft hij meerdere natuurgidsen geschreven over de Veluwe.
Hilbers: “De akker en het omliggende gebied hebben best wel wat natuurwaarde, maar dan niet vanwege de vogelsoorten en andere dieren die de gemeente noemt. Met name voor insecten en vlinders is de natuurwaarde best hoog.”
Het gebied ten noorden van Buitenplaats Koningsweg bestaat uit oude heidevelden en landbouwenclaves op zandgrond, die deels dichtgroeit door jonge bomen en aanplant.
“Verhoudingsgewijs zitten er daardoor veel mineralen in de grond”, legt Hilbers uit. “Dat trekt door de flora die hier groeit veel zeldzame vlinders aan. De omgeving van de Koningsweg is een leefgebied voor de bosparelmoervlinder, de kleine en grote parelmoervlinder, de aardbeivlinder en de bruine vuurvlinder. Dat de kleine parelmoervlinder hier voorkomt, hebben we (mede) te danken aan de landschapskunst bij de hangar. Hierdoor is de akker niet meer bespoten, kwamen de akkerviooltjes terug en daarmee de kleine parelmoervlinder”
Volgens Dirk Hilbers sluit het crop-art project bij de hangar perfect aan bij de doelstelling van de gemeente om de natuurwaarde van het gebied rond vliegbasis Deelen te vergroten.
“Kleinschalige, natuurvriendelijke landbouw komt tegenwoordig op de Veluwe alleen nog in natuurgebieden voor, dat is niet meer rendabel. Maar de akker bij Buitenplaats Koningsweg is vergelijkbaar met de natuurakkers die je vindt in Park Hoge Veluwe. Daar worden deze akkers gebruikt voor natuurverbetering. Het kunstproject op deze akker heeft precies hetzelfde effect.”
Hilbers: “Net als de gemeente heb ik ‘natuur op één’ ook in mijn hart, maar waar ik boos om word is de powerplay, waardoor allerlei initiatieven die pro-natuur zijn worden tegengewerkt. Die bordjes en afsluitingen zijn helemaal niet nodig. Het wordt niet gestaafd door de ecologie.”
De ecoloog herkent zich niet in het beeld dat recreatiedruk op deze plek nadelig uitpakt voor gevoelige soorten.
“Er wonen hier nu meer mensen en er wordt meer gerecreëerd dan tien jaar geleden. Toch is het aantal storingsgevoelige soorten alleen maar toegenomen. Zwarte specht, edelhert, das, wild zwijn, marter, wolf: ze komen meer voor dan tien jaar geleden. Met data wordt dus niet gestaafd dat die soorten onder druk staan.”
Beschermde vogels
De gemeente Arnhem verdedigt de afsluiting van de akker bij Buitenplaats Koningsweg ook met het argument dat het gebied is aangewezen als leefgebied voor beschermde vogels als de tapuit, de draaihals en de nachtzwaluw. Ten onrechte, volgens Hilbers.
“Het is een fantasieloos lijstje met in de vogelrichtlijn beschermde vogelsoorten waarvoor het Natura 2000 gebied Veluwe als geheel belangrijk is. Die vogels komen alleen voor op bepaalde plekken op de Veluwe. Het leefgebied van die vogels vind je vooral in grote heidegebieden rondom het gebied in kwestie, maar niet hier. Maar op het moment dat je rond de hangar een natuurinclusieve akker realiseert, wordt die akker wél aantrekkelijker voor sommige vogels op het lijstje.”
“De draaihals zie je af en toe in de omgeving, maar die vogel voedt zich met mieren. Door verzuring die het gevolg is van stikstof hebben we minder mieren. Daardoor is de draaihals enorm afgenomen. Stikstof en verzuring zijn een veel groter probleem voor de natuur dan een toename van het aantal recreanten.”
Hilbers: “Een beschermde vogel die hier wel voorkomt, maar die de gemeente niet noemt, is de kerkuil. Er broedt een kerkuil in de hangar. Zo’n oude hangar is een hele geschikte plek voor kerkuilen. Je vindt kerkuilen vaak in schuren van boerderijen. Maar ook daar hoef je de omgeving niet voor af te sluiten. Kerkuilen leven in de omgeving van mensen. Het zit al in de naam: kerkuil, of in het Engels: barn owl. Het is een vogel die het goed doet in de buurt van mensen.”
Afgesloten paden
Toch snapt de ecoloog wel dat de gemeente de recreatiedruk probeert te verminderen door her en der paden af te sluiten.
“Recreatie heeft echt wel impact op de natuur. Maar als je de bezoekersstromen wilt managen, dan doe je er volgens mij beter aan om de toegankelijkheid van de echt kwetsbare gebieden te verminderen, en de toegankelijkheid aan de randen juist te vergroten. Gebieden zoals de Posbank, Deelerwoud, Rozendaalseveld en de Hoge Veluwe zou je minder toegankelijk moeten maken vanwege de hoge natuurwaarde. Het Rozendaalseveld heeft bijvoorbeeld veel op de bodem broedende vogels. Dat zou je eigenlijk moeten afsluiten voor loslopende honden. Het afsluiten van paden is een oplossing voor kwetsbare gebieden, maar daar is hier geen sprake van.”
Gezamenlijke visie
Hilbers stoort zich eraan dat ‘Natura 2000’ vaak als troef boer wordt opgegooid om initiatieven te blokkeren, zoals ook de gemeente Arnhem doet. Volgens Dirk Hilbers bestaat er een misvatting over wat Natura 2000 nu eigenlijk is.
“Natura 2000 is een Europese instandhoudingsdoelstelling. Het houdt in dat de dingen die je doet in een Natura 2000-gebied de natuurwaarde in dat gebied niet negatief mogen beïnvloeden. Activiteiten die deze natuurwaarde niet enorm aantasten, zijn in principe mogelijk. Je kunt in theorie zelfs evenementen in een Natura 2000-gebied organiseren, zolang je maar kunt aantonen dat de natuurwaarde van het gebied niet omlaag gaat.”
“Wat ik mis, is visie”, aldus Dirk Hilbers. “Als je een visie hebt die je helder verwoordt, kun je mensen meenemen in die visie. Je moet niet aankomen met een uitgeprint lijstje vogels die hier niet eens voorkomen. Ik ben in Velp betrokken bij een project waarbij een aantal inwoners de zorg heeft voor een terrein waar veel ringslangen voorkomen. Gemeente, inwoners en externe deskundigen werken daar samen aan het verbeteren van de natuur. Ik zou graag zien dat dat ook hier gebeurt.”
Lees verder:
– Longread: Schurende regels in Schaarsbergen
– VVD wil opheldering over tegenwerking gemeente rond vliegtuighangar
– Factcheck: wat de gemeente beweert over de hangar bij Buitenplaats Koningsweg klopt niet
