ARNHEM – De opkomst bij de dodenherdenking in Arnhem op het Audrey Hepburnplein was ook dit jaar weer massaal. Tijdens de dodenherdenking hield burgemeester Marcouch deze toespraak.
—
Vandaag herdenken we de Joden, de Roma en de Sinti.
De mensen die wegens hun seksuele gerichtheid werden vervolgd.
Onze militairen, de verzetsstrijders en de bondgenoten die het leven lieten voor onze bevrijding en vrijheid.
En alle anderen die vielen in de Tweede Wereldoorlog.
Nog altijd is het moeilijk te begrijpen hoe de verschrikkingen van toen konden plaatsvinden. Maar we moeten het ons blijven afvragen. We moeten blijven proberen ervan te leren.
Het begon bij negatieve stereotyperingen van groepen mensen.
Bij het ontmenselijken van bevolkingsgroepen.
Bij het gebruik van rassentheorieën als biologische wapens.
Bij giftige complottheorieën die de wereld verdelen in degenen die erbij horen en degenen die erbuiten vallen. Gepropageerd door politici die zich baseren op mythen en nepnieuws om vijandbeelden te creëren. Die hun aanhangers ophitsen tegen zondebokken.
Complottheorieën zijn niet nieuw, maar ze zijn nog altijd springlevend. Ook nu zijn ze levensgevaarlijk, ook vandaag leiden ze tot haat en geweld.
Dat zien we aan het opnieuw toenemende antisemitisme.
We zien het aan het geweld tegen lhbtiq’ers, dat zo sterk oplaait dat tientallen gemeenten onlangs de regenboogvlag hesen uit protest tegen dat geweld, ook onze stad.
En we zien het nu al meer dan een jaar aan de trieste realiteit van weer een oorlog in Europa. Vandaag extra voelbaar door het bezoek van President Zelensky aan ons land. Juist vandaag van grote betekenis.
Intolerantie komt voort uit angst.
Angst voor een wereld die in brand lijkt te staan. Waarin de klimaat- en de energiecrisis velen in hun bestaan bedreigen. Waarin de economische vooruitzichten vertroebeld worden door conflicten die gepaard gaan met menselijke tragedies.
We zien wat de oorlog in Oekraïne aanricht. We horen over het geweld dat Soedan teistert. We voelen de wanhoop als gevolg van de langdurige strijd in landen als Syrië, Jemen, Libië, Somalië en Eritrea.
Angst is de munitie waarmee kwaadaardige complotdenkers de democratische rechtsorde bestoken. Om die te verdedigen, moeten we die munitie onschadelijk maken. Door mensen te onderwijzen. Door ze te helpen hun leven te leiden zonder angst voor armoede en vrees voor vervolging om hun mening, religie of identiteit.
Dat begint op lokaal niveau, zoals we in Arnhem doen. Zodat mensen weten dat ze vaste grond onder de voeten hebben en zodat ze voelen dat alle Arnhemmers daadwerkelijk gelijkwaardig zijn.
Haat komt óók voort uit een gevoel van onmacht.
Mensen voelen onmacht tegenover de wereldproblemen, maar ook tegenover overheden die lijken te veranderen in oncontroleerbare, geautomatiseerde systemen, die onbenaderbaar zijn op het moment dat er iets misgaat.
Daar moeten we meer oog voor hebben. We moeten beseffen dat een afkeer van de overheid vaak voortkomt uit ervaren onrecht. Ook dat is nodig om onze democratische rechtsorde te beschermen.
Dat betekent dat we de overheid humaner moeten maken waar dat nodig is. En dat we tegelijkertijd de geestelijke weerbaarheid van mensen moeten vergroten. Door te bouwen aan burgerschap. Respect en tolerantie. Kritisch nadenken vanuit een democratische houding. Voor jezelf opkomen zonder andermans belang uit het oog te verliezen.
Burgerschap versterken we in onze stad bijvoorbeeld via het principe van de Pedagogische Wijk in Arnhem-Oost. Want it takes a village to raise a child to be a citizen.
Burgerschap betekent ook: gastvrijheid tegenover hen die onze gastvrijheid nodig hebben, zoals onze Oekraïense vrienden en al die anderen die vluchten voor oorlog, geweld en verwoestingen.
Tot burgerschap behoort ook het bestrijden van onwetendheid. Over mensen met een andere achtergrond. Over de redenen waarom vluchtelingen naar Nederland komen. Over de waanzin waartoe complottheorieën in het verleden hebben geleid.
Ik vind het dus zorgelijk dat de kennis over de Holocaust afneemt, vooral onder jongeren. Daarom roep ik ouders en het onderwijs op om de herinnering aan de Holocaust levend te houden. En ik roep schooldirecties op om hun docenten daarbij te steunen, ook als leerlingen of ouders protesteren.
Vergeten, bagatelliseren en ontkennen mogen geen opties zijn.
Wees creatief en confronterend. Ga met je kinderen of je leerlingen naar kamp Westerbork. Ga met de ouders naar Auschwitz. Of blijf dichter bij huis. Een mooi voorbeeld is de Arnhemse estafette-herdenking van de Holocaust, waarbij steeds een middelbare school het stokje van een andere overneemt. Waarbij leerlingen op zoek gaan naar de wereld achter de monumenten en de cijfers. Want kwaadaardige complottheorieën bestrijd je met nuchtere feitenkennis.
Beste Arnhemmers,
Het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende voor veel Arnhemmers een terugkeer naar de rokende puinhopen van de huizen waarin ze gewoond hadden. Ze herpakten zich snel. Hun doorzettingsvermogen en werklust veranderden die puinhopen in hoog tempo in de prachtige stad waarin we nu wonen.
Maar onze tijd leert ons dat vrede en vrijheid nooit af zijn. Ze hebben voortdurend onderhoud nodig. Laten wij daarom altijd waakzaam blijven. Laten we ons vreedzaam verzetten tegen de tirannie van de angst en de terreur van de haat.
Ook nu, zeker nu.
Dat zijn we verplicht aan al die slachtoffers die we vandaag herdenken en de belofte hebben gedaan: NOOIT MÉÉR.
Dank u.
