ARNHEM – Over anderhalve week zijn er verkiezingen voor de gemeenteraad. Dat is een mooi moment om terug te kijken. Wat is er terecht gekomen van de mooie voornemens? Staat Arnhem er beter voor dan vier jaar geleden?
(Door: Patrick Arink)
Spoiler: het antwoord op die vraag is ja. De sfeer in de gemeenteraad is beter. Er wordt constructief samengewerkt tussen coalitie en oppositie en in vergelijking met andere steden doet Arnhem het op veel terreinen aanzienlijk beter dan andere gemeenten.
Sfeer in de gemeenteraad
De politiek in Arnhem stond jarenlang bekend als een slangenkuil. Het vorige college van B&W, met een innig verstrengelde D66 en SP als grote motor, beleefde twee collegebreuken. In een vernietigend rapport over de Arnhemse bestuurscultuur werd gehakt gemaakt van alle schofferingen, intimidatie en vuile politieke spelletjes.
De gemeenteraad nam alle aanbevelingen uit het rapport ter harte en beloofde beterschap. De afgelopen vier jaar lieten een enorme verbetering zien. De vicevoorzitter van de raad is geen verlengstuk meer van het college. De gemeenteraad wordt vaker en eerder betrokken bij besluitvorming. Het college is bovendien altijd op zoek gegaan naar draagvlak voor haar plannen bij de oppositie.
De coalitiepartijen gaven de oppositie de ruimte om mee te praten. Politieke spelletjes werden door de meeste partijen achterwege gelaten (maar daarover later meer).
Als je een besluit wilt vinden waarbij alleen de collegepartijen voor een voorstel stemden en de gehele oppositie tegen, moet je goed zoeken. Die zijn in de afgelopen bestuursperiode amper te vinden. Dualisme viert hoogtij in Arnhem.
Kwamen de plannen uit?
Kwamen de plannen uit? Jazeker, veel plannen wel. Al liep het vaak anders dan de bedoeling was. Nadat het vorige stadsbestuur stemde voor invoering van Diftar, werd het afvalsysteem deze periode ingevoerd. Het werkte niet. Tenminste: Diftar werkte wel, maar de nadelen bleken volgens de inwoners van Arnhem groter dan de voordelen. In een referendum werd Diftar weggestemd. Geen Diftar meer in Arnhem. We gaan het anders doen.
Een ander plan dat anders uitpakte dan de bedoeling was, was de vernieuwing van het Stadstheater. De gemeenteraad stemde eerder dit jaar voor de verbouwing van het Stadstheater, maar de gedroomde nieuwbouw met onderkomens voor Oostpool en Introdans werd geschrapt. Dat bleek met een kostenplaatje van meer dan 100 miljoen euro echt te duur. Niet nog een imposant cultuurpaleis in Arnhem, maar kijken wat wel mogelijk is.
Waar het vorige stadsbestuur de flexibiliteit van plaatstaal had en plannen er rigoreus doorheen ramde, was dit stadsbestuur flexibel genoeg om plannen te herzien en bij te stellen.
Op veel vlakken deed Arnhem het ronduit goed. Er zijn meer voorbeelden, maar we nemen woningbouw als voorbeeld. De woningbouw kwam afgelopen jaren in heel Nederland knarsend tot stilstand. Maar niet in Arnhem.
In Arnhem werd meer gebouwd dan in de vorige periode, en aanzienlijk meer dan in vergelijkbare steden. Schuytgraaf wordt twee jaar sneller dan de bedoeling was voltooid. Bovendien zijn een aantal grote bouwplannen voorbereid die door het volgende college van B&W als succes geoogst kunnen worden.
Sfeerverziekers
Ten opzichte van de vorige periode was de sfeer in de gemeenteraad de afgelopen vier jaar aanzienlijk beter. Maar met (ook dit keer) twee collegebreuken en regelmatige ontsporingen tijdens debatten, was het lang niet altijd pais en vree in het stadhuis. Eigenlijk zijn daar maar twee politici die je daarvoor verantwoordelijk kunt houden: Sabine Andeweg van D66 en Gerrie Elfrink van de SP.
Meteen na het aantreden van het nieuwe college van B&W in 2018 was duidelijk dat het college met GroenLinks, VVD, D66 en PvdA niet bestond uit een hechte club van vier partijen. Het was een combinatie van drie partijen, dan een tijdje niets, en dan nog een partij. Die laatste partij was D66.
D66 voerde vanuit het college oppositie tegen de andere partijen, was het verwijt. Sommige oppositiepartijen (lees: de SP) waren voorafgaand aan vergaderingen beter op de hoogte van de standpunten van D66 dan de andere coalitiepartijen. Fractievoorzitter Sabine Andeweg had zo haar eigen manier van politiek bedrijven.
Nadat een eerdere breuk werd gelijmd omdat Andeweg beterschap beloofde, werd D66 vorig jaar definitief uit de coalitie gegooid. Andeweg was niet in staat om te veranderen.
Sabine Andeweg is daarmee de enige Arnhemse fractievoorzitter die bij alle vier coalitiebreuken van de laatste jaren betrokken was. Een imposante prestatie.
En dan is er nog Gerrie Elfrink. Bokito is veranderd in een karikatuur van Bokito. Binnen de gemeenteraad wordt hij amper serieus genomen. En daar heeft hij het zelf naar gemaakt.
Raadslid Elfrink gaat tekeer tegen Diftar, terwijl wethouder Elfrink als voorstander pleitte voor invoering van Diftar. Raadslid Elfrink noemt de verbouwing van het Stadstheater megalomaan, terwijl het eerste plan door wethouder Elfrink werd gepresenteerd. Raadslid Elfrink spreekt schande van de verkoop van corporatiewoningen, terwijl wethouder Elfrink de verkoop van Vivarewoningen aan George Soros mogelijk maakte.
Bijtend, verwijtend, altijd in de aanval en vaak op de persoon is Elfrink in de gemeenteraad een stoorzender. Het heeft de rest van de gemeenteraad een jaar gekost om uit te vogelen hoe ze daar het beste mee kunnen omgaan.
Inhoudelijke vragen en opmerkingen van Elfrink worden beantwoord. De rest wordt door raadsleden en wethouders zoveel mogelijk genegeerd.
Uitglijders
Echt hele grote uitglijders zijn er binnen het college van B&W de afgelopen vier jaar niet geweest. De enige kwestie die een wethouder in de problemen bracht, was de discriminatieaffaire.
Ambtenaren hadden een rapport over discriminatie bij het personeelsbeleid van de gemeente Arnhem achtergehouden. Het rapport kwam door de vasthoudendheid van ChristenUnie-raadslid Nathalie Nede alsnog boven water. Vanaf dat moment waren de rapen gaar.
Het rapport was ook achtergehouden voor verantwoordelijk wethouder Martien Louwers (PvdA), maar veel partijen vonden terecht dat ze er wel van op de hoogte had moeten zijn. Louwers bood haar excuses aan en erkende haar fout. Voor een nipte meerderheid van de gemeenteraad was dat voldoende. Zij steunden een motie van wantrouwen niet. Louwers mocht blijven en bleef zitten.
Er zijn echter voldoende wethouders die in dezelfde situatie zouden zijn opgestapt. Zij zouden hebben geconcludeerd dat hun positie niet meer geloofwaardig was geweest.
Nieuwe ronde, nieuwe kansen!
Nu is het eerst tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen. Daarna gaan we op weg naar een nieuw college. Normaal gesproken weten veel politici wel ongeveer welke kant het uitgaat met de verkiezingen, maar dit keer is iedereen voorzichtig in het doen van voorspellingen.
GroenLinks en D66 zullen waarschijnlijk wat verliezen. De VVD misschien ook. Arnhem Centraal van Bob Roelofs doet het goed. We krijgen Volt in de gemeenteraad. Dat zijn kort samengevat de verwachte trends.
De kans is groot dat het door de zetelverdeling niet mogelijk is om na de verkiezingen een nieuw college van B&W te vormen met vier partijen. Door de versplintering is daarmee geen meerderheid te vormen.
Dat zou betekenen dat er maar liefst vijf partijen nodig zijn voor een stadsbestuur dat kan rekenen op een meerderheid: dat zou dan een combinatie van VVD, Arnhem Centraal, GroenLinks, D66 en PvdA moeten worden, is de verwachting.
Of het ook inderdaad zo zal lopen? Na de verkiezingen weten we meer!
