ARNHEM – Afgelopen dinsdag werd in de Nieuwe Coehoorn het nieuwe architectuurjaar afgetrapt tijdens een avond van architectuurcentrum CASA. Keynote-speaker Arna Mačkić en burgemeester Marcouch stonden stil bij het jaarthema: de stad als publiek domein.
(Door: Patrick Arink)
Arna Mačkić vormt samen met Lorien Beijaert Studio L A. Mačkić houdt zich bezig met de bijdrage die architectuur kan leveren aan grote maatschappelijke thema’s, zoals de toegankelijkheid van gebouwen en de publieke ruimte. Geen wonder dus dat Mačkić gevraagd werd om het nieuwe jaarthema bij CASA af te trappen.
“Een hele eer”, aldus de architecte.
Arna Mačkić werd geboren in Mostar in voormalige Joegoslavië. Mostar is een eeuwenoude stad waar verschillende religies van oudsher door elkaar heen woonden. De onafhankelijkheidsoorlog in de jaren negentig veranderde alles.
De beroemde brug over de de rivier Neretva was een symbool van verbinding. Geen wonder dat die brug als een van de eersten slachtoffer werd van de oorlog. De brug werd kapotgeschoten. Na de oorlog werd de brug opnieuw opgebouwd. Maar de stad is niet meer hetzelfde.
Mačkić: “De katholieken wonen aan de ene kant van de rivier. De moslims wonen aan de andere kant. Er zijn twee ziekenhuizen, twee brandweerkazernes en scholen zijn gescheiden.”
Om beide bevolkingsgroepen weer meer met elkaar te verbinden gaf de Europese Unie een paar jaar geleden subsidie om het stadsplein opnieuw in te richten. Mačkić ontwierp een publieke plek die je kunt zien als een hele grote duikplank.
“Die installatie grijpt terug op een eeuwenoud gebruik. In Mostar duiken jongens en tegenwoordig ook meiden al eeuwenlang van de 19 meter hoge brug in de rivier. Ongeacht hun afkomst. Als er iets is dat iedereen in Mostar met elkaar verbindt, dan is het duiken van de brug.”
Het ontwerp van Mačkić is uiteindelijk nooit uitgevoerd.
“Dat was ook niet het doel van het ontwerp. Maar het heeft wel geleid tot discussie en gesprekken in Mostar over het belang van verbinding.”
De publieke ruimte is bij uitstek een plek van verbinding.
“Dat zorgt nog weleens voor problemen”, erkent Mačkić. “Goede publieke ruimte kost geld. Mensen krijgen daardoor weleens het gevoel dat ze worden overgeslagen omdat er publiek geld wordt uitgegeven aan dit soort projecten.”
In Arnhem leeft dat sentiment rondom de Blauwe Golven. Renovatie van de Blauwe Golven kost 12 miljoen euro. Veel mensen in Arnhem vinden dat weggegooid geld.
CASA-directeur Ton Schulte: “Wegonderhoud kost ook kapitalen, maar daar zijn nooit protesten tegen.”
Bankjes niet weghalen
Iemand die ook het belang van een goede publieke ruimte onderkent, is burgemeester Marcouch. Marcouch was door CASA uitgenodigd om het architectuurjaar officieel te openen.
“Je zag in coronatijd heel duidelijk het belang van de publieke ruimte. Thuis afspreken of met elkaar afspreken in het café was niet mogelijk, maar je kon elkaar in de openbare ruimte wél ontmoeten. We zijn de openbare ruimte toen meer gaan zien als de huiskamer van de stad.”
Dat is iets dat volgens burgemeester Marcouch de komende jaren alleen maar toe zal nemen.
“Je ziet in Spanje en andere landen van Zuid-Europa ook dat het leven zich meer op straat afspeelt. Door klimaatverandering wordt het hier warmer en gaan we in Nederland ook die kant op.”
Onder het motto ‘ARRA’ wordt bij CASA komend jaar stilgestaan bij verschillende aspecten van de openbare ruimte. ‘Arra’ is de naam van Arnhem in straattaal.
“Dat begreep ik pas later”, vertelt Marcouch lachend. “Arra is in het Marokkaans het woord voor ‘geef’. Wat leuk, dacht ik toen ik hoorde dat arra het jaarthema is.”
De openbare ruimte is niet alleen een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Het is ook de plek waar daklozen en verwarde personen nog wel eens voor overlast zorgen. Dat leidt weleens tot verkeerde keuzes, aldus Marcouch.
“Ik was vorig jaar op vakantie toen ik hoorde dat er in de binnenstad een bankje werd weggehaald. De reden daarvoor was dat een paar mensen daar voor overlast zorgden. Vakantie of niet, maar ik heb toen meteen gebeld: zet dat bankje maar weer terug!”
Het weghalen van een bankje is volgens Marcouch niet de juiste manier om overlast tegen te gaan.
“Dat bankje wordt ook gebruikt door bejaarden die onderweg even uit willen rusten. Dat bankje is niet het probleem. Het probleem is de hufters die voor overlast zorgen. Die moet je aanpakken. En dat bankje moet je laten staan. Wij moeten als gemeente mensen juist de ruimte bieden om elkaar in de openbare ruimte te ontmoeten.”
