GroenLinks en PvdA hebben de samenwerking met coalitiepartners VVD en D66 opgezegd. De directe aanleiding is dat de partijen een andere visie hebben over het oplossen van het zorgtekort van 18,7 miljoen. De oorzaak van de breuk ligt dieper en heeft te maken met de opstelling van D66 binnen de coalitie.
“Te vaak lukte het niet om op een constructieve manier met D66 in gesprek te komen”, aldus GroenLinks en PvdA.
Een veelzeggend voorbeeld is dat D66 vaak niet aanwezig was bij het coalitieoverleg dat vrijwel wekelijks door de vier partijen van de coalitie gevoerd werd. Fractievoorzitter Sabine Andeweg was vaker niet dan wel aanwezig bij dit overleg.
Onverwacht, niet verbaasd
De huidige bestuurscrisis komt onverwacht, maar eigenlijk is niemand verbaasd. Een paar maanden na de vorming van het nieuwe stadsbestuur was al duidelijk dat de stad bestuurd werd door een ‘drie plus één’-college. GroenLinks, VVD en PvdA trokken gezamenlijk op. D66 gedroeg zich als oppositiepartij die samen met de SP de meest kritische vragen in de richting van B&W afvuurde.
D66 heeft afgelopen jaar vaker opgetrokken met de oppositiepartijen SP en CDA, met wie zij in de vorige bestuursperiode de stad bestuurde, dan met de huidige coalitiepartners.
D66 lijkt weinig geleerd te hebben van de vernietigende conclusies die hoogleraar Paul Frissen eind 2017 trok in zijn rapport over de verziekte Bokito-cultuur in de Arnhemse politiek. Eigenlijk was dat ook toen al duidelijk. D66 was na het verschijnen van het rapport de enige partij in de gemeenteraad die de conclusies van Frissen niet accepteerde.
“Het rapport Frissen geeft vooral meningen en gevoelens weer. Geen feiten”, zei Sabine Andeweg van D66.
Hoewel er na het rapport Frissen veel verbeterd is in de politieke cultuur in Arnhem, is onderstaande conclusie uit het rapport van Frissen voor sommige raadsleden nog altijd actueel:
“Het patroon dat zich in Arnhem voordoet is dat politieke actoren met soms de beste en oprechte bedoeling om de politieke strijd te winnen, gedrag kiezen dat voor de politieke institutie als geheel schadelijk is.”
B&W
Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 waarbij de oude coalitiepartijen de helft van hun zetels verloren, werd D66 tot haar eigen verbazing gevraagd om toe te treden tot het nieuwe college. D66 was nodig om tot een werkbaar meerderheidscollege te komen met vier partijen. Bovendien wilden de coalitiepartners laten zien dat ze geleerd hadden van de lessen uit het rapport Frissen.
GroenLinks, VVD en PvdA hoopten dat Ron König namens D66 wethouder zou worden. König had zich bewezen als zeer capabele wethouder en zelfs in de Bokito-tijd lag hij goed bij alle partijen in de gemeenteraad. König lag echter niet goed bij fractievoorzitter Sabine Andeweg en werd om die reden buiten het college gehouden. In plaats daarvan werd D66-raadslid Hans de Vroome wethouder in het nieuwe college. Dat college functioneerde, en functioneert nog steeds, prima.
Iedereen in het college van B&W roemt de onderlinge sfeer en collegialiteit. De huidige crisis heeft dan ook alleen te maken met problemen met de raadsfractie van D66. Grote problemen binnen het college van B&W zijn er niet.
“Plaatsvervangende schaamte”
Door de opstelling van D66 in de gemeenteraad was voor veel raadsleden en politieke volgers al maandenlang duidelijk dat het vroeg of laat fout zou gaan. Sabine Andeweg heeft in de gemeenteraad al een paar keer aangegeven dat zij het volstrekt normaal vindt dat zij het college van B&W kritisch volgt. Maar veel partijen, niet alleen GroenLinks en PvdA, hekelen de toon van D66.
Uit de Gelderlander: “Er wordt gesproken over ‘kruisverhoren op het onbeschofte af’ en ‘plaatsvervangende schaamte’.”
In een emmer die al overvol is, zijn er maar een paar druppels nodig om de boel te laten overstromen. En dat gebeurt nu er verschil van mening is over het oplossen van het zorgtekort. Daardoor staat de VVD nu opeens naast D66.
Ook met de VVD hebben GroenLinks en de PvdA de samenwerking opgezegd. De directe aanleiding was dat VVD en D66 afgelopen week samen bezig waren met een eigen oplossing om het zorgtekort op te lossen. Dat is op zich niet zo heel vreemd. Ideologisch gezien staat de VVD dicht bij D66. Maar voor GroenLinks en PvdA was het de spreekwoordelijke druppel.
Toch zijn de problemen tussen GroenLinks en PvdA met de VVD niet onoplosbaar. Natuurlijk zijn er grote verschillen tussen de partijen, maar de kloof lijkt groter dan hij in werkelijkheid is. Hoogstwaarschijnlijk komt er voor het zorgtekort een polder-compromis dat, in het belang van de stad, tandenknarsend wordt geaccepteerd en dat kan rekenen op een ruime meerderheid in de raad.
Wat daarbij een belangrijke rol speelt, is dat VVD nodig is voor het stadsbestuur. GroenLinks en PvdA hebben samen 11 zetels en dat is 9 zetels te weinig voor een raadsmeerderheid. Zonder de 6 zetels van de VVD is er geen werkbare meerderheid te vinden in de versnipperde Arnhemse gemeenteraad. En ook zonder de 7 zetels van GroenLinks gaat het niet. GroenLinks en de VVD zijn tot elkaar veroordeeld.
Geen vuurwerk
Komende woensdag vergadert de gemeenteraad over de zoveelste crisis in de Arnhemse politiek. Dat zal waarschijnlijk niet leiden tot groot politiek vuurwerk. Partijen zullen eerder vooruit willen kijken om een oplossing te vinden. Het lijkt duidelijk dat de rol van D66 in het stadsbestuur is uitgespeeld, al behoort een lijmpoging ook tot de mogelijkheden. Dit is waar VVD en D66 op inzetten. De vraag is hoe reëel dat is gezien de verstoorde verhoudingen.
GroenLinks zal het voortouw willen nemen in een nieuwe onderhandelingsronde en zal daarbij waarschijnlijk gesteund worden door een deel van de oppositie. In een gemeenteraad met maar liefst zes partijen met twee of drie zetels komen er opeens heel veel kleine partijen in aanmerking om eventueel de plek van D66 in te nemen. Arnhem Centraal, DENK Verenigd Arnhem, ChristenUnie, Partij voor de Dieren: dat zijn de partijen waar naar gekeken wordt.
Maar er zijn veel opties mogelijk. Een minderheidscollege, gedoogsteun van een of meerdere partijen, toetreding tot B&W door partijen: er liggen nogal wat kaarten op tafel. Woensdag zal duidelijk worden welke kant de gemeenteraad uit wil. Wat na drie coalitiebreuken in vier jaar tijd sowieso duidelijk is, is dat de Arnhemse politiek snakt naar stabiliteit.
