ARNHEM – Focus Filmtheater viert deze maand haar vijftigjarig jubileum. “50 jaar mooie ontmoetingen, 50 jaar maatschappelijke programma’s, maar bovenal: 50 jaar grenzeloze filmliefde”, aldus Focus Filmtheater. Een kleine geschiedenis.
(Door: Patrick Arink)
Wat we nu kennen als Focus Filmtheater met een eigen filmhuis en vijf zalen, begon 50 jaar geleden heel bescheiden als eenmalig evenement. Arnhem was toen nog het centrum van de Nederlandse filmindustrie. Ieder jaar werd in Arnhem de Nederlandse filmweek georganiseerd, met het Rembrandt Theater als centrale locatie.
Arnhem Alternatief
In 1973 werd in samenwerking met de Nederlandse Bioscoopbond een alternatief bijprogramma georganiseerd tijden de Filmweek. Onder de naam ‘Arnhem Alternatief’ werden er ook maatschappelijk geëngageerde films vertoond. Niet in Rembrandt, maar in de bovenzaal van jongerencentrum Willemeen.
De films van Arnhem Alternatief bleken een groot succes. Het leidde tot de oprichting van de landelijke vereniging ‘Het Vrije Circuit’, wat je zou kunnen zien als een voorloper van Cineville. En Arnhem Alternatief leidde hier in de stad tot de oprichting van Focus.
Vanaf december 1973 werden in Willemeen steeds vaker voorstellingen vertoond uit het ‘vrije circuit’. Met plek voor in totaal 86 bezoekers werden aanvankelijk ieder weekend drie verschillende films vertoond in de bovenzaal. Maar niemand was gelukkig met de huisvesting. Willemeen miste het gebruik van haar zaal. Bezoekers van films klaagden over lawaai van andere activiteiten in het jongerencentrum.
De gemeente snapte de behoefte aan een betere locatie, maar vond dat het filmhuis zichzelf eerst maar eens moest bewijzen. Voor hetzelfde geld stierf het initiatief een stille dood, was de achterliggende gedachte. Maar het tegenovergestelde gebeurde: zowel het aantal vertoonde films als het aantal bezoekers ging in de jaren erna fors omhoog.
Korenbeurs
In 1974 bezochten 2.427 mensen de films in Willemeen. In 1976 was dat al gestegen naar 6.346 filmbezoekers. Met een gemiddelde van 47 bezoekers per voorstelling was het duidelijk dat het filmhuis voorzag in een behoefte en in Willemeen uit haar jasje groeide.
In 1977 werd Focus een officiële stichting en werd serieus werk gemaakt van het zoeken naar een betere ruimte om films te vertonen. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het filmhuis zou verhuizen naar de zaal van het Theater aan de Rijn die op dat moment niet gebruikt werd. Maar uiteindelijk bleek de Korenbeurs op de Korenmarkt een betere optie.
De Korenbeurs was op dat moment in gebruik bij de Volksuniversiteit, maar vanaf 1979 was dit de eerste ‘vaste’ plek van het filmhuis. In het begin werden hier zes avonden per week voorstellingen vertoond en per week stonden er twee of drie verschillende films op het programma.
Het filmhuis begon hier overigens met een 16 mm projector met los scherm en een capaciteit van 140 stoelen op een vlakke vloer. Pas in 1982 werd het filmhuis tijdens een verbouwing voorzien van een oplopende vloer, betere stoelen en een betere projector.
Verhuizen, maar waarheen?
In de jaren die volgden groeide het filmhuis gestaag door. Meer films, meer bezoekers én een extra zaal om films te vertonen. Het ‘vrije circuit’ uit de jaren zeventig was inmiddels uitgegroeid tot een breed spectrum met (vooral) Europese films uit verschillende landen. Focus Filmtheater kreeg ook een steeds grotere rol met scholenprojecten, themaweken en speciale voorstellingen.
De Korenmarkt was in die tijd nog een stuk populairder als uitgaansgebied als tegenwoordig. Het leidde bij veel filmhuisbezoekers tot irritatie over de geluidsoverlast die vooral in de zomer van de terrassen af kwam. Vanaf het eind van de jaren Negentig was het duidelijk dat een verhuizing van het filmhuis naar een andere locatie gewenst was. Maar waarheen?
Die vraag bleef jarenlang onbeantwoord. Een tijdlang was de oude Dansacademie in de Weverstraat in beeld als nieuwe locatie voor het filmhuis. Beloften aan Focus werden gedaan en verbroken door de gemeente Arnhem. Ondertussen was de gemeente gestopt met het onderhoud van het filmhuis. Want dat zou toch verhuizen. De staat van het pand aan de Korenmarkt werd er niet beter op.
Kerkplein
De impasse werd in 2016 doorbroken toen SP-wethouder Gerrie Elfrink besloot om een nieuw onderkomen voor Focus neer te zetten op het Kerkplein. Met vijf zalen en 420 stoelen zou Arnhem eindelijk een volwaardig filmhuis krijgen.
Tegen de plannen van Elfrink was veel weerstand. De marktlui waren tegen, Vereniging Stadsschoon was tegen en ook veel mensen in de stad waren tegen de bouw van het filmhuis op deze plek.
Rembrandt was net leeg komen te staan door de nieuwbouw van Pathé. Was een verhuizing van het filmhuis naar de leegstaande bioscoop niet veel goedkoper? Ook bij het filmhuis zelf waren er zorgen. Het nieuwe filmhuis zou zeker meer bezoekers trekken, maar of dat voldoende zou zijn voor een kostendekkende exploitatie? Naar buiten toe hield Focus een optimistisch verhaal, maar intern was de bezorgdheid groot.
Elfrink zette zijn plannen ondanks alle weerstand echter door. Het filmhuis werd gebouwd en begin 2018 werd het gebouw opgeleverd. Met een kleine projector en een losstaand scherm werd in een kale zaal 1 voor het eerst een film vertoond in het nieuwe gebouw.
Met veel gevoel voor symboliek koos Focus voor het vertonen van de film La Sortie de l’usine Lumière à Lyon. Het filmfragment van 37 seconden uit 1895 is de oudste film die bestaat. In juni 2018 opende Focus Filmtheater officieel haar deuren. Het Kerkplein was inmiddels omgedoopt tot Audrey Hepburnplein.
Ruim vijf jaar na dato is het rumoer over de nieuwbouw van het filmhuis verstomd. Arnhem is gewend geraakt aan de nieuwe locatie van Focus Filmtheater. En vijftig jaar na de eerste filmvertoning in Willemeen kan gezegd worden dat Focus Filmtheater een plek in Arnhem heeft die niet meer is weg te denken.
