Gebouwen worden lego dankzij circulair slopen

ARNHEM – Onder de naam Sloophoop werd bij architectuurcentrum CASA gisteravond de schijnwerper gezet op een onderwerp dat wel belangrijk is, maar dat nog altijd veel te weinig aandacht krijgt: hoe zorg je ervoor dat verouderde gebouwen niet gesloopt worden, maar geoogst?

(Door: Patrick Arink)

Als het aan de Rijksoverheid ligt, hebben we in Nederland in 2050 een economie die volledig circulair is.
“Al bij het ontwerp van producten moet bedacht worden hoe de grondstoffen weer opnieuw gebruikt kunnen worden”, aldus toenmalig staatssecretaris Dijksma in 2019.

Het voornemen is mooi, maar we hebben nog een lange weg te gaan voordat dit voornemen realiteit is. Nu bouwmaterialen steeds schaarser worden is het recyclen van bouwmateriaal een oplossing waar wel naar gekeken wordt, maar die nog te weinig wordt toegepast. ‘Urban mining’ bevindt zich eigenlijk nog steeds in de experimentele fase.

Toch hebben we in Arnhem een prachtig pioniersexperiment waarbij een verouderd kantoor volledig ontmanteld werd, en vrijwel volledig weer werd hergebruikt. Bij CASA lag de schijnwerper gisteravond op de sloop van de Prinsenhof: een verouderd onderdeel van het Provinciehuis.

Namens de provincie Gelderland was Maik Knuiman verantwoordelijk voor de ontmanteling van de Prinsenhof.
“Het gebouw was verouderd. Het was moeilijk te renoveren. We besloten daarom om het gebouw op een duurzame manier te slopen, door het circulair te delven. We hebben daar echt een wereld in te winnen. Beton genereert op dit moment 8 procent van de wereldwijde CO2-emissie. We kunnen dus best wel impact maken door oude gebouwen opnieuw te gebruiken.”

Maar hoe doe je dat eigenlijk?
Knuiman: De gebruikelijke wijze van sloop is dat je zo’n gebouw afschrijft en dat het dan ook zo snel mogelijk weg moet. Toen wij besloten om het gebouw circulair te oogsten, kwamen we verschillende hordes tegen.”

Allereerst kwam de provincie nogals wat ‘non-believers’ tegen.
Knuiman: “Kan niet. Mag niet. Lukt toch niet. We zijn daarom op zoek gegaan naar de believers. Een van die believers was de gemeente Arnhem. Zij wilden materiaal gebruiken voor een nieuwe sporthal. In totaal heeft de gemeente 1.000 vierkante meter betonplaten gebruikt.”

De 1.000 meter die de gemeente hergebruikte was een begin, maar in totaal bestond de Prinsenhof voor 7.500 vierkante meter aan materiaal. Een oplossing voor de rest van het materiaal kwam toen sloopbedrijf Lagemaat in beeld kwam. Lagemaat is koploper op het gebied van toegepaste circulariteit in de sloop- en bouwwereld.

Legolisering

Bij Lagemaat kijken ze anders tegen sloop aan dan in Nederland gebruikelijk is.
“Je moet een gebouw niet afschrijven, maar opschrijven”, aldus Arend van de Beek van Lagemaat. “Schrijf op welke materialen er in een gebouw zitten, en ga op zoek naar een afnemer. Een gebouw dat je wilt slopen is eigenlijk gewoon een materialendepot.”

Bij Lagemaat hebben ze het over de ‘legolisering’ van de bouw. Net zoals een kind iets bouwt met lego, het afbreekt en daarna met dezelfde legostenen iets anders bouwt: zo moeten we ook leren omgaan met het afbreken en opnieuw opbouwen van gebouwen.

Aan de hand van een nauwgezette 3D-tekening bracht Lagemaat op de Prinsenhof in Arnhem in kaart welke materialen er allemaal in het gebouw aan de Prinsenhof opnieuw gebruikt konden worden. Al snel bleek dat dat heel veel was.

Vrijwel het gehele gebouw wordt hergebruikt. Met de vloerplaten en gevelplaten van de Prinsenhof wordt dit jaar in Heerde een circulair centrum gebouwd.

Van de Beek: “Vooraf hadden we berekend dat we ongeveer 85 procent van de kanaalplaten zouden kunnen hergebruiken. In praktijk bleek dat 100 procent te zijn. Alle kanaalplaten worden ook weer hergebruikt als kanaalplaten.”

Met een knipoog: “Ik wil nog wel een keer de challenge aan door geen sloopvergunning aan te vragen. Ik sloop niet. Ik haal gebouwen uit elkaar voor hergebruik.”

Het circulair delven van de Prinsenhof heeft in totaal geleid tot een besparing van 20.000 ton CO2.

hieronder: alle materialen die gedelfd zijn uit de Prinsenhof, liggen keurig gerubriceerd te wachten tot zij gebruikt worden voor de bouw van het Circulair Centrum in Heerde.