ARNHEM – Arnhem heeft er de laatste jaren flink wat nieuwe gebouwen bij gekregen. Ook voor komende jaren staan er een aantal grote projecten op stapel. Van Coehoorn tot de Mandela-toren en van het Coberco-kwartier tot een nieuw Stadstheater.
(Door: Patrick Arink)
Architectuurcentrum CASA bestaat dit jaar 20 jaar. Voor de Arnhemsche Courant is dat aanleiding voor een serie artikelen over bouwen in Arnhem in de afgelopen 20 jaar. Eerder schreven we al over de plannen die niet doorgingen en de plannen die wel gerealiseerd zijn.
Arnhem krijgt er de komende jaren flink wat inwoners bij is de verwachting. Tegelijkertijd is er in de stad nu al grote behoefte aan veel extra woningen. Geen wonder dus dat er de komende jaren flink wat bijgebouwd wordt.
Maar anders dan in het verleden heeft Arnhem niet meer de ruimte om een wijk als Schuytgraaf te realiseren. Inbreiden is het toverwoord voor de komende jaren. Dat is goed te zien aan de woningbouwprojecten die de komende jaren vorm krijgen.
Kiek Duirdan: tranformatie van Coehoorn
Het Coehoorngebied tussen het station en de Blauwe Golven was jarenlang onderdeel van Rijnboog. De bestaande bebouwing zou hier verdwijnen om plaats te maken voor een grote kantorenwijk. Nadat de Rijnboogplannen sneuvelden, bleef het gebied verwaarloosd achter. Nieuwe plannen waren er niet. Het opende de deur om het Coehoorngebied te ontwikkelen tot creatieve wijk vol start-ups en kleine bedrijfjes.
Veel van die kleine bedrijfjes blijven, maar binnenkort wordt in het Coehoorngebied eindelijk gebouwd. Tussen de Bergstraat en het Nieuwe Plein realiseert Schipper Bosch het plan Kiek Duirdan. Dit is een woningbouwproject waarbij de voorkant van de gebouwen gericht is op de stad, terwijl er aan de binnenhof ruimte is om een nieuwe invulling te geven aan het Coehoorn Park.
Het ontwerp omvat een bijzondere rij stadswoningen aan het Coehoorn Park, met houten gevelbekleding en grote dakterrassen. Aan het Nieuwe Plein verrijst een groot woongebouw met een diversiteit aan appartementen. Via een toegangspoort loop je het Coehoorn Park binnen, waar de stad opeens ver weg lijkt. Tenminste: dat beloven de architecten.
Het plan bestaat uit het ontwikkelen van in totaal 45 appartementen. Aan het Nieuwe Plein komen er 22 vrije sectorappartementen en 11 sociale huurwoningen. Aan de kant van Coehoorn Park komen er vijf atelierwoningen, drie woon-werk woningen van verschillende groottes, drie appartementen en een maisonnette. In de plint komen cultureel-maatschappelijke functies zoals een muziekschool en leescafé, passend bij Coehoorn als Creatieve Wijk.
De Mandelatoren
“Stoer, statig en imposant torent NELSON uit over de Stadsblokken en uiterwaardenpark Meinerswijk in Arnhem. De iconische woontoren aan de voet van de Mandelabrug oogt als een diamant aan de dijk en vertelt de mooiste verhalen.”
Aan ronkende taal geen gebrek op de projectpagina van de Mandelatoren die op dit moment gebouwd wordt aan de rand van Malburgen. Het diamantvormige gebouw valt op door de verspringende balkons en de ranke vorm. Naar Arnhemse begrippen wordt de toren hoog.
Architect Stefan Prins: “De Mandelatoren wordt 65 meter hoog, maar vanaf de dijk is de hoogte 52 meter. Het ligt eraan vanaf waar je kijkt hoe hoog de toren is.”
De toren bestaat uit 45 huurappartementen en 48 koopappartementen, verdeeld over 15 verdiepingen. Nog niet alle 48 appartementen zijn al verkocht. Dat is niet zo vreemd, want de woningen bevinden zich in het hogere segment. Het goedkoopste appartement dat nog beschikbaar is, kost 495.000 euro. De toren wordt als alles meezit in oktober 2024 opgeleverd.
Meijnerswijck
Naast de Mandelatoren aan de andere kant van de dijk, worden op dit moment de eerste voorbereidingen getroffen om ook de plannen voor Stadsblokken-Meinerswijk uit te voeren. Nu de Raad van State alle bezwaren van tegenstanders van tafel heeft geveegd, kan projectontwikkelaar KondorWessels Projecten eindelijk aan de slag.
Onder de nieuwe naam Meijnerswijck ondergaat het gebied de komende jaren een gedaanteverandering. De landbouwgrond is toegevoegd aan het natuurgebied. Het graven van een nevengeul geeft de rivier meer ruimte. Het grootste deel van de bestaande steenfabriek wordt gesloopt en daarvoor in de plaats komen woningen. Ook rond de ASM-haven en bij de haven van Van Workum komen woningen. In totaal gaat het om 450 appartementen, waaronder sociale huurwoningen.
Het uiterwaardengebied krijgt een dynamische bestemming waar natuur, recreatie, cultuur en wonen samenkomen. Over die woningbouw is al veel gezegd en geschreven. Minder bekend is dat er in het gebied 1.600 bomen worden bij geplant. Vervuilde en verwaarloosde plekken, zoals het verharde bedrijfsterrein, verdwijnen. Vervuilde plekken worden bovendien gesaneerd.
De plannen beginnen met het graven van een nevengeul. De grond van die nevengeul wordt tijdelijk opgeslagen op het bedrijventerrein en later gebruikt voor het ophogen van Meinerseiland. Op dit schiereiland komen 85 woningen.
Er wordt niet alleen gegraven, maar binnenkort wordt er ook gesloopt. De bekende blauw-witte daken van de steenfabriek zijn over een paar maanden al verdwenen. Toch duurt het naar schatting nog ongeveer tien jaar voor het gehele project is afgerond.
Cobercokwartier
Iets verderop, aan de andere kant van de Nederrijn, wordt tegelijkertijd gestart met een project dat wel een beetje resoneert met de plannen voor Meijnerswijck. Ook in het Cobercokwartier krijgt een oude industriële plek een nieuwe invulling en ook hier gebeurt dat met behoud van een deel van het industriële erfgoed.
Maar waar de plannen voor Stadsblokken-Meinerswijk te maken hadden met protesten van tegenstanders die de voortgang jarenlang tegenhielden, is daar bij het Cobercokwartier geen enkele sprake van. Sterker nog: het bestemmingsplan werd als hamerstuk behandeld door de gemeenteraad. Ook de gehele Arnhemse politiek is groot voorstander van de plannen aan de oostkant van de John Frostbrug.
Projectontwikkelaar BPD bouwt in het Cobercokwartier ruim 300 woningen. Die worden de komende jaren in verschillende deelprojecten gebouwd. Daarnaast is er in het plan ook ruimte voor horeca en voor kleine bedrijven, met name in de creatieve sector.
Dat alles moet ertoe leiden dat het Cobercokwartier zich ontwikkelt tot nieuwe culturele hotspot van Arnhem. De koopwoningen in het project zijn te vinden in alle segmenten. De goedkoopste starterswoning kost 199.000 euro. Het duurste penthouse moet 932.500 euro kosten.
De plannen voor het Cobercokwartier begonnen in 2016 onder de veel mooiere naam De Melkfabriek. Inmiddels wordt voor het project ook de naam Kadekwartier gebruikt. Nadat het terrein 16 jaar na de sluiting van de zuivelfabriek nog altijd niet ontwikkeld was, kocht projectontwikkelaar BPD het terrein.
Al vanaf de lancering van de plannen van BPD is er alleen maar lof en waardering voor het idee. De combinatie van oude, industriële bebouwing en nieuwbouw zorgt voor een mix aan gebouwen en aan functies. Veel van de bedrijven en horeca die in het gebied is bedacht, komt in de gebouwen van de zuivelfabriek die nog altijd overeind staan. De meeste woningen zijn voorzien in woontorentjes waarvan de hoogste 49 meter wordt. Dat is ongeveer even hoog als de naastgelegen toren van Rijkswaterstaat aan de Eusebiusbuitensingel.
Afgelopen jaar heeft er archeologisch onderzoek plaatsgevonden en is het terrein onderzocht op bomresten en munitie uit de Slag om Arnhem. Naar verwachting wordt binnenkort begonnen met de bouw. Dan duurt het nog ongeveer vijf jaar voor het gehele project is afgerond.
Ontwikkelperspectief Kronenburg
Veel nieuwe woningen zijn ook gepland rond winkelcentrum Kronenburg. Het gebied rond het winkelcentrum is sleets geworden en dient hoognodig vernieuwd te worden. Door transformatie en sloop van verouderde kantoren en door de bouw van nieuwe appartementen, moeten er komende jaren in totaal maar liefst 1.100 woningen in Kronenburg bij komen. Met eigenaar Wereldhave zijn afspraken gemaakt om ook het winkelcentrum te vernieuwen.
“De verschillende woonprojecten bieden straks een divers aanbod in de koop- en huursector met parkeerplaatsen op eigen terrein”, belooft de gemeente Arnhem. “De huisartsenpraktijk, De Madser en Rozet willen ook vernieuwen. Het busstation is een andere plek die kan rekenen op een nieuwe inrichting.”
Ondanks de forse toename van het aantal woningen, bestaan de plannen ook uit het vergroenen van de omgeving.
“Het wordt een ‘alles-in-1 gebied’ waar wonen, ontmoeten en ontspannen allemaal dicht bij huis zijn”, aldus de gemeente.
Echt concreet zijn de plannen op dit moment nog niet. Bovendien zijn er redelijk wat protesten vanuit bewoners van Kronenburg. Via een participatietraject probeert de gemeente de stem van bewoners zo goed mogelijk in de plannen te laten terugkeren. Dat betekent dat er nog altijd geschaafd wordt aan het uiteindelijke bestemmingsplan.
De plannen worden bovendien gehinderd door marktontwikkelingen waardoor de aanvankelijke begroting niet meer klopt. Daar staat tegenover dat het Rijk inmiddels heeft toegezegd dat zij een aantal miljoen euro bijdraagt om realisatie van de plannen mogelijk te maken.
ART
In het artikel over de gebouwen die afgelopen 20 jaar gebouwd zijn, wordt uitgebreid aandacht gegeven aan de realisatie van het station. Hoewel het station klaar is, is het project Arnhem Centraal nog altijd niet helemaal voltooid.
Dat gebeurt met de bouw van de laatste twee torens. Die komen tussen de Park- en de Rijntoren aan de ene kant, en de Pathé-bioscoop aan de andere kant.
De twee torens worden gebouwd boven de bestaande winkelstrip waar onder andere Mc Donalds te vinden is. De torens worden respectievelijk 55 meter en 32 meter hoog. Wanneer gemeten wordt vanaf de hoogte van het Stationsplein, komt daar nog zes meter bij. Beide torens worden door middel van een atrium met elkaar verbonden.
De nieuwe torens bij het station krijgen meerdere functies. Een groot gedeelte van het vloeroppervlak wordt gebruikt voor kantoorruimte. Daarnaast is er ruimte voor detailhandel, horeca en maatschappelijke functies.
In de hoge toren komen vanaf de negende verdiepingen woningen in het hogere segment. In totaal worden hier 26 luxe koopwoningen gerealiseerd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er meer woningen zouden komen, maar in verband met de geluidsbelasting door het spoor is dat op de lagere verdiepingen niet mogelijk.
De plannen voor de bouw van deze torens zijn al meer dan twintig jaar oud. Dat het zo lang geduurd heeft, heeft meerdere oorzaken. Eurocommerce, de oorspronkelijke projectontwikkelaar, ging failliet. We hadden de bouwcrisis én het was een hele puzzel om te voldoen aan de eisen van bouwen tegen het spoor aan.
Na veelvuldig overleg tussen de NS, ABC Vastgoed en de gemeente Arnhem werd uiteindelijk gekozen voor twee multifunctionele gebouwen. De bouw van de laatste twee torens start op korte termijn. Wanneer de bouw van de torens voltooid is, komt eindelijk een einde aan een bouwproject dat al in 1997 begon.
Stadstheater
Het moet een “oase worden tussen singel en stad”. Het nieuwe Stadstheater, naar een ontwerp van architecten Braaksma en Roos moet een schakel gaan vormen tussen de singels en de binnenstad. Aan die oase hangt wel een prijskaartje. De gemeente Arnhem heeft 73 miljoen euro gereserveerd om de bouw mogelijk te maken. Nu al is duidelijk dat dat bedrag niet toereikend zal zijn. Hoogstwaarschijnlijk komt er nog zo’n tien miljoen euro bij.
Maar het kan niet anders. Aldus de gemeente, de wethouder én een ruime meerderheid van de gemeenteraad. Een nieuw Stadstheater was twintig jaar geleden nog onderdeel van het Kunstencluster in de Rijnboogplannen. En omdat er toch een nieuw theater zou komen, is er al die tijd niet veel aan onderhoud gedaan. Het huidige gebouw valt bijna uit elkaar van ellende. Verder uitstel van nieuwbouw is daarom geen optie.
Er is afgelopen jaren veel gerekend, en veel geschaafd aan de plannen voor een nieuw stadstheater. Om de kosten te drukken kwam B&W een paar jaar geleden met een voorstel om het Stadstheater te vernieuwen, maar zonder kleine zaal.
De totale kosten werden toen nog geschat op 55 miljoen euro.
Door een inventieve oplossing van GroenLinks-raadslid Mark Coenders bleek er opeens toch tien miljoen euro te zijn om ook de bouw van een kleine zaal in de plannen op te nemen. Door gestegen bouwkosten is daar nog acht miljoen euro bij gekomen, en het einde aan die stijging is nog niet in zicht.
Maar daarvoor krijgt Arnhem wel een Stadstheater dat niet alleen voldoet aan de eisen van deze tijd, maar dat bovendien ook qua architectuur een enorme verbetering is.
De bestaand Schouwburg wordt weer in oude luister hersteld. De nieuwbouw die in de jaren zeventig en tachtig tegen het gebouw is aangeplakt, wordt gesloopt. Daarvoor in de plaats komt een nieuwe kleine zaal en een extra entree aan de kant van de Beekstraat.
Het Stadstheater bivakkeert ondertussen al voor het grootste deel van haar voorstellingen in Musis. In het Stadstheater vindt op dit moment asbestonderzoek plaats om tijdens de bouw niet voor verrassingen komen te staan. Het is een krap tijdspad, maar alles verloopt volgens planning, dan gaan de deuren van het vernieuwde theater in 2027 weer open voor publiek.
Lees ook:
Longread: 20 jaar bouwen in Arnhem: de plannen die niet doorgingen
Longread: 20 jaar bouwen in Arnhem: de plannen die gerealiseerd zijn
