ARNHEM – De woningbouw in Arnhem dreigt komende jaren abrupt tot stilstand te komen als gevolg van problemen op het elektriciteitsnet. Daardoor hebben netbeheerders tot en met 2029 onvoldoende capaciteit om nieuwe woningen aan te sluiten. Hoe zit het?
(Door: Patrick Arink)
“Dit kán toch niet?” Vastgoedontwikkelaar Theo de Rijk is buiten zichzelf van onthutsing. “Ik heb een aansluiting nodig voor een nieuwbouwproject op de Singelstraat. Ik heb net een brief gekregen van Liander. Zij zeggen dat ze mij pas na 2029 kunnen helpen. Dat geloof je toch niet?”
De realiteit is dat het nieuwbouwproject in de Singelstraat niet het eerste bouwproject in Arnhem is dat te maken heeft met de problemen op het overvolle elektriciteitsnet. De oplevering van het Kadehuis aan de Nieuwstraat in Arnhem was afgelopen jaar ook al slachtoffer van de leveringsproblemen bij Liander.
Oorspronkelijk zouden de eerste woningen in het appartementencomplex al voor de zomer van 2023 worden opgeleverd. De bouw was klaar, maar doordat de woningen nog niet waren aangesloten op het elektriciteitsnet, liep de oplevering meer dan een half jaar vertraging op.
Woningbouwambities terugschroeven
De problemen bij het Kadehuis en in de Singelstraat zijn een voorbode van heel veel meer ellende die Arnhem komende jaren te wachten staat. Liander heeft bijvoorbeeld de gemeente Almere laten weten dat er in de nabije toekomst geen nieuwe woningen meer worden aangesloten op het elektriciteitsnet.
Of het ook in Arnhem zover komt, is op dit moment nog onduidelijk. Duidelijk is wel dat de bouwambities én de duurzaamheidsambities van de gemeente Arnhem de komende jaren fors naar beneden moeten worden bijgesteld.
Gemeenten in de regio, zoals Renkum, Overbetuwe en Wageningen hebben al alarm geslagen. Daarover later meer. Het laatste bericht van de gemeente Arnhem over de problemen op het stroomnet komt uit oktober vorig jaar, na vragen van D66.
“De impact van netcongestie op de Arnhemse samenleving en onze ambities is groot en langdurig”, meldt de gemeente. Maar op de vraag of dat ook gevolgen heeft voor de woningbouw, antwoordt de gemeente: “Dat hebben we op dit moment nog niet in beeld.”
Ook daarover later meer.
Vooralsnog lijkt het erop dat de gemeente Arnhem de problemen nog altijd niet goed in beeld heeft. Minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting liet zich gisteren door burgemeester Marcouch en wethouder Bouwkamp (GroenLinks) bijpraten over de plannen die Arnhem heeft met de bouw van duizenden nieuwe woningen in Arnhem Oost.
“Tot en met 2030 komen hier 5.300 woningen”, twitterde Hugo de Jonge vanaf het spooremplacement in Rijnpark.
Je kunt een groot vraagteken zetten achter die bewering. De wens ligt er. De ambitie ligt er. Maar gezien de situatie op het elektriciteitsnet lijkt het uitgesloten dat al die woningen voor 2030 door Liander van elektriciteit kunnen worden voorzien.
Netcongestie is overal in Nederland een probleem, maar in de regio Arnhem zijn de problemen groter dan in de Randstad en veel andere delen van het land. Er is geen extra capaciteit meer beschikbaar en de grenzen voor de toepassing van congestiemanagement zijn bereikt.
Hoe zit het?
Je hebt maar een korte blik op de capaciteitskaart van het elektriciteitsnet nodig om je te realiseren dat de problemen in Arnhem huizenhoog zijn. In Gelderland, en in grote delen van de provincies Utrecht, Flevoland en Noord Brabant is er geen enkele reserve meer in het elektriciteitsnet. Dat geldt zowel voor het hoogspanningsnet van TenneT als het onderliggende net van Liander.
Zowel voor de levering van stroom als voor de teruglevering van stroom via zonnepanelen is de capaciteit van het elektriciteitsnet op dit moment onvoldoende. Die overbelasting wordt ook wel netcongestie genoemd.
Je kunt het vergelijken met een file op de snelweg. Een snelweg kan een bepaalde hoeveelheid auto’s aan. Rijden er meer auto’s, dan ontstaat er file. Met het elektriciteitsnet heeft overbelasting tot gevolg dat er sprake is van stroomuitval.
En de keren dat de stroom uitvalt in Arnhem, is afgelopen jaren sterk toegenomen. Neem alleen al afgelopen half jaar:
19 december 2023: “Stroomstoring in delen van centrum Arnhem voorbij”
28 november 2023: “Groot deel Arnhem zonder stroom”
6 augustus 2023: “Stroomstoring treft groot deel Arnhem-Zuid”
Om een toename van de stroomuitval te voorkomen, hebben netbeheerders Liander en TenneT besloten dat er tot en met 2029 geen extra belasting van het overvolle elektriciteitsnet wordt toegestaan. In de tussentijd willen de netbeheerders de capaciteit van het elektriciteitsnet fors uitbreiden.
Er verandert voorlopig niets voor mensen die een laadpaal, zonnepanelen of een warmtepomp willen installeren. Dat blijft in ieder geval ook de komende twee jaar nog altijd mogelijk. Maar voor het bedrijfsleven, voor woningbouwambities en verduurzamingsprojecten geldt dat Liander geen mogelijkheden ziet om hen te helpen.
Dat heeft afgelopen tijd voor veel bedrijven in de regio al gevolgen gehad. Zo draait een nieuwe fabriek in Nijmegen op dieselaggregaten bij gebrek aan stroom. In de fabriek worden zonnepanelen gemaakt… Dit soort noodoplossingen zullen komende jaren vaker gebruikt worden.
Overigens zullen ook particulieren de komende jaren voldoende merken van de enorme problemen met het stroomnet. Minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) schreef vandaag aan de Tweede Kamer dat honderdduizenden Nederlandse huishoudens zich erop moeten voorbereiden dat zij ook bij normaal gebruik tijdelijk afgesloten kunnen worden van stroom vanwege het overvolle elektriciteitsnet.
80 miljard
De problemen worden veroorzaakt door de energietransitie, die in Nederland een vliegende vaart heeft genomen. Kun je je nog herinneren dat Nederland in de EU niet eens zo lang geleden onderaan bungelde bij het produceren van groene energie? Wereldwijd is Nederland inmiddels koploper in de hoeveelheid energie die door zonnepanelen wordt opgewekt.
De enorme toename van zonnepanelen, maar ook van warmtepompen en elektrische auto’s vraagt meer van het stroomnet dan waarop door de netbeheerders was gerekend. Die problemen worden verergerd doordat de glastuinbouw en de industrie op grote schaal afstappen van gas en overstappen op elektriciteit.
Om de problemen met netcongestie te verhelpen, wordt massaal geïnvesteerd in uitbreiding van het stroomnet. Afgelopen jaar werd er maar liefst 3 miljard euro uitgegeven aan investeringen om de capaciteit te vergroten. Komende jaren wordt die investering opgeschroefd naar meer dan 8 miljard euro per jaar. Voor de komende tien jaar staat een kolossale investering van 80 miljard euro op het programma.
Netbeheer Nederland verwacht dat er minstens 37.000 extra elektriciteitshuisjes moeten worden bijgebouwd. Er is meer dan 100.000 kilometer kabel nodig. Maar vooral: er zijn volgens Liander minstens 28.000 extra technici nodig om alle investeringen te realiseren. En die 28.000 technici zijn er op dit moment niet.
Kortom: zelfs alle miljardeninvesteringen zijn komende jaren niet voldoende om de problemen op te lossen, want ook de vraag naar elektriciteit blijft toenemen. Minister Jetten verwacht dat Nederland nog tot 2035 last houdt van het overbelaste stroomnet.
Bovendien wordt het eerst erger voordat het beter wordt. Neem dit bericht uit Almere: “Almere ‘geschokt en vol ongeloof’: geen stroom voor nieuwe woningen door netcongestie.”
Almere is niet uniek, blijkt uit de alarmerende berichten van verschillende gemeenten in de regio Arnhem.
Buurgemeenten slaan alarm
De gemeenten om Arnhem heen, hebben afgelopen maanden al alarm geslagen. De gemeente Overbetuwe was de eerste gemeente in deze regio die liet weten dat zij haar plannen aan moet passen door problemen op het stroomnet.
De bouw van de wijken De Pas en Vinkenhof in Elst loopt vertraging op doordat TenneT beide wijken pas voor een deel in 2029 kan aansluiten op het elektriciteitsnet. Het nieuwe zwembad in Elst zou aanvankelijk duurzaam verwarmd worden, maar door problemen op het stroomnet komt er een gasaansluiting.
De gemeente Wageningen kreeg vorige maand vragen van de Stadspartij over de gevolgen van netcongestie.
“Wat betekent de netcongestie voor de woningbouwplannen”, wilde de Stadspartij weten.
“Dit antwoord is niet eenvoudig te geven”, antwoordt de gemeente. “Wel is duidelijk dat autonome ontwikkelingen direct van invloed zijn op de nog beschikbare ruimte op het net. In zijn algemeenheid betekent dit dat er tot 2030 minder woningen in de regio gebouwd kunnen worden en dat grootschalige duurzame energieopwekking pas gerealiseerd kan worden na oplossen van de ontstane netcongestie.”
De gemeente Renkum informeerde de gemeenteraad eind november vorig jaar.
“Bedrijven en maatschappelijke instellingen worden direct geraakt door de schaarste op het elektriciteitsnet”, schrijft de gemeente aan de raad.
“Als bedrijven of maatschappelijke organisaties met een grootverbruikersaansluiting een nieuwe aansluiting willen, krijgen zij die niet meer.”
Over woningbouw schrijft de gemeente Renkum:
“Ook de woningbouw wordt geraakt door netcongestie. Voor nieuwbouwwoningen geldt namelijk dat die niet meer vanzelfsprekend kunnen worden aangesloten op het elektriciteitsnet. Veel van de huidige projecten waren al bekend bij de netbeheerders waardoor deze zeer waarschijnlijk voor 2030 aangesloten kunnen worden op het elektriciteitsnet. De projecten die nog niet bekend waren bij de netbeheerders of in de komende jaren nog worden toegevoegd, gaan naar verwachting wel hinder ondervinden van de netcongestie.”
Situatie in Arnhem net zo alarmerend
De alarmerende woorden uit met name Wageningen en Renkum zijn van belang voor de gemeente Arnhem. En dat heeft te maken met hoogspanningsstation Kattenberg in Arnhem.
Dit verdeelstation voorziet namelijk niet alleen het grootste gedeelte van Arnhem Noord van stroom, maar óók de gemeente Renkum en Wageningen.
Kortom: wat voor de gemeente Wageningen en Renkum geldt, geldt ook voor de gemeente Arnhem.
Kattenberg, naast Burgers’ Zoo aan de Deelenseweg in Arnhem, is een van de grootste knelpunten van Liander in Gelderland.
“Door capaciteitsproblemen kunnen we tijdelijk niet voldoen aan alle aanvragen voor verbruik op verdeelstation Kattenberg”, aldus Liander. “We lossen dit op door het uitbreiden van de stationscapaciteit.”
Het kaartje hierboven laat zien wat het congestiegebied is dat door overbelasting van Kattenburg getroffen wordt. Vrijwel alle woningbouwplannen in Arnhem voor de komende tien jaar, vallen binnen het gebied dat door verdeelstation Kattenburg van stroom wordt voorzien.
Woningbouwplannen die voor 17 november 2022 een aanvraag hebben gedaan bij Liander, worden komende tijd nog voorzien van een elektriciteitsaansluiting. Dat betekent dat plannen voor bijvoorbeeld het Cobercokwartier en het Zijdekwartier waarschijnlijk zonder vertraging gerealiseerd kunnen worden.
Maar Rijnpark, waar volgens minister De Jonge in 2030 maar liefst 5.300 woningen gerealiseerd zijn? Of Presikhaaf 3, waar eveneens 1.000 woningen zijn gepland? Rijnwijk? Schaapsdrift?
Alle aansluitingen die na 17 november 2022 zijn aangemeld bij de netbeheerders moeten in principe wachten tot er weer extra capaciteit beschikbaar komt, naar verwachting dus tot na 2029.
Of wat te denken van de nieuwbouw van het Stadstheater? Het vernieuwde Stadstheater moet in 2027 haar deuren openen. Maar of het Stadstheater voor die tijd voorzien kan worden van nieuwe elektriciteitsaansluitingen kun je jezelf afvragen. Als maatschappelijke instellingen in de gemeente Renkum door Liander tot en met 2029 geen aansluiting krijgen, dan is de kans levensgroot dat dit ook voor de gemeente Arnhem geldt.
Maar is er dan niemand bij de gemeente Arnhem die uitsluitsel kan geven over de hoeveelheid ellende die netcongestie komende jaren in de stad gaat veroorzaken? Toch wel.
Nadat de Arnhemsche Courant vragen stelde over de gevolgen van netcongestie voor Arnhem, laat een woordvoerder van de gemeente weten dat B&W inmiddels werkt aan een raadsbrief die deze week naar buiten komt.
Wordt vervolgd.
Update donderdag 25 januari:
De gemeente heeft inmiddels via een raadsbrief de conclusies in bovenstaand artikel bevestigd:
Op korte termijn duizenden nieuwe woningen erbij in Arnhem? Vergeet het maar!
“Dit jaar kan geplande woningbouw nog doorgaan. Voor 2025 wordt nu berekend wat er precies kan. Zelfs voor 2025 weten we nog niet zeker of alle woningbouwprojecten in Arnhem door kunnen gaan. De impact van netcongestie op onze stad is zeer groot en langdurig.”
