ARNHEM – Na anderhalf jaar corona, wordt de tweedeling tussen mensen die zich laten vaccineren en vaccinweigeraars steeds groter. Aangejaagd door mensen als Willem Engel en Thierry Baudet, beweren anti-vaxxers steeds extremere dingen. Welkom in de wondere wereld van de wakkere wappie.
(Door: Patrick Arink)
Bart van Loon ging afgelopen week op Facebook de discussie aan met een anti-vaxxer over het coronabeleid van de regering.
“Ik vroeg haar wat ze niet begrijpt aan statistiek.”
Daarop werd gereageerd met een enorme tirade in hoofdletters.
“Vuile smerige nazi!!!!! Als ik jou was zou ik je smerige NSB-reactie weghalen!!! Vuile vieze nazi-smeerlap!!! Je gaat weten wie ik ben!!!”
De reactie is geen uitzondering. Wie online de discussie aangaat met hardcore ongevaccineerden, moet stevig in zijn schoenen staan.
Nu de besmettingscijfers de laatste weken rap oplopen, klinkt de roep steeds luider om toch vooral een coronavaccin te halen aan mensen die dat nog niet gedaan hebben.
Ongeveer driekwart van de Covid-patiënten in het ziekenhuis, en 80 procent van patiënten op de intensive care, was afgelopen maand niet gevaccineerd, blijkt uit cijfers van het RIVM.
Het leidt tot frustratie in de zorg. De Arnhemse Rijnstate-directeur Wim van Harten windt er geen doekjes om:
“Net nu we de zorg voor reguliere patiënten inlopen, komt er een nieuwe golf. Vooral de zwaardere patiënten hebben hiervan te lijden. De vrijheid om geen vaccin te nemen, werkt voor die mensen erg negatief uit.”
Naar schatting 1,7 miljoen volwassen Nederlanders zijn nog altijd niet gevaccineerd. Daaronder bevinden zich relatief veel mensen met een buitenlandse achtergrond. Hoewel lang niet alle ongevaccineerden er extreme denkbeelden op nahouden bestaat een flink deel uit mensen die ervan overtuigd zijn dat we leven in een wereld waar overheid, media en wetenschap erop uit zijn om ons te misleiden en te onderwerpen.
De wereld van de wappies
Dit is de wereld van de wappies, een geuzentitel die veel van hen inmiddels zelf met trots dragen. Ze halen hun informatie op internet en ze zijn ervan overtuigd dat zij degenen zijn die het goed zien.
Zij zijn de wakkeren die hun rug recht houden. Ze laten zich niet vaccineren door prikpooier Hugo de Jonge, want cojona bestaat niet, en als het wel bestaat is het een griepje. Wanneer deze hoax achter de rug is zal er een Neurenberg-tribunaal komen en dan zullen alle verantwoordelijken worden opgesloten in de gevangenis.
Gevaccineerden? Dat zijn de naïeve en gehoorzame schapen die precies doen wat de overheid wil. En de overheid? Die voert alleen maar uit wat het World Economic Forum van Klaus Schwab wil. Want uiteindelijk draait het allemaal om het scheppen van een Nieuwe wereldorde waarin mensen niets anders zijn dan slaven.
“Mensen wordt toch wakker!” schrijft iemand op Twitter die zich verschuilt achter het pseudoniem Intrinsic Addiction.
“Het is klip en klaar wat er gebeurt!In een paar maanden tijd zijn we door autoriteiten gereduceert (sic) tot slaven van de #WEFdoctrine!De ambassadeurs van dit systeem krijgen nog steeds Carte Blanche van de Kamer die het volk er massaal laat intuinen!”
Met ruim 2.000 volgers verzendt deze twitteraar dagelijks ongeveer dertig van dit soort berichten.
Binnen ongevaccineerde wappie-kringen is het een aanvaard gegeven dat veel gevaccineerden als gevolg van vaccinatieschade komende tijd zullen overlijden. Het leidt tot tweets zoals deze, van ene Laro (4.800 volgers):
“Wij de ongevaccineerden zullen dringend nodig zijn! Er zullen kinderen zijn zonder ouders. Uitgedunde gezinnen en mensen die niet meer kunnen werken. Dit zal geen gemakkelijke tijd worden en de ongevaccineerden zullen veel moeten doorstaan.”
Vergezocht allemaal? Dat lijkt zo, maar toch zijn er duizenden mensen in Nederland die dit zien als de enige waarheid. Met Twitter als belangrijkste communicatiemiddel, delen zij de meest extreme complottheorieën met elkaar. Het is een naar binnen gerichte cirkel van mensen die elkaar bevestigen en die niet openstaan voor meningen die afwijken van hun eigen overtuiging.
Biblebelt
Wie op social media een tijdje rondklikt in de wereld van de anti-vaxxers wordt bedolven onder een stortvloed aan soms realistische, maar vaak totaal uit de lucht gegrepen argumenten.
FvD-voorman Thierry Baudet heeft bijvoorbeeld gelijk wanneer hij stelt dat ongevaccineerden in de biblebelt niet verantwoordelijk zijn voor de toename in het aantal coronabesmettingen.
Mensen die gevaccineerd zijn, zijn net zo besmettelijk als mensen die niet gevaccineerd zijn. Bovendien ligt de vaccinatiegraad in de biblebelt met een percentage rond de 70 procent nou ook weer niet zoveel lager dan het landelijk gemiddelde.
Maar Baudet gaat de mist in wanneer hij beweert dat er geen coronapandemie is.
“Het zijn fantasieën, angstbeelden. Het is ongelooflijk goed en bemoedigend dat ZOVEEL MENSEN weigeren dat griezelvaccin te nemen! De staat is onze vijand geworden.”
De tweet van Baudet kan rekenen op enthousiaste reacties uit de wappiehoek.
“Juist de spuiters piepen wel anders als ze als zoutzakken omvallen.”
“Wakker worden. Het is geen vaccin. Het is gen-therapie. Een biowapen. Doe je onderzoek.”
‘Onderzoek’ doen
Het onderzoek van het radicale deel van de anti-vaxxers bestaat vaak uit het lezen van discutabele bronnen die via internet massaal gedeeld worden. Dat delen gebeurt overigens voor een flink deel door zogeheten trolbot netwerken. Veel nepnieuws wordt via nepaccounts op Twitter verspreid om de publieke opinie te beïnvloeden. Een onderwerp of bericht kan veel populairder lijken dan het in werkelijkheid is, doordat het heel veel gedeeld wordt.
Omdat de MSM (mainstream media) volgens veel wappies ‘Fake News’ is, hebben zij hun eigen bronnen, die zij wel zien als betrouwbaar. Een van die nieuwsbronnen die vanuit ongevaccineerde hoek gebruikt wordt voor onderzoek naar corona is de website Ninefornews. De verhalen op de site zijn alarmerend.
“Voormalig ziekenhuisdirecteur: het is helemaal niet zo druk in de ziekenhuizen.”
“Gevaccineerden krijgen plotseling te maken met agressieve vormen van kanker.”
“Schokkend: arts laat zien wat ze in Pfizer-vaccin aantrof – ‘Dit moet nu stoppen’.”
Ninefornews is een complotwebsite die al meer dan tien jaar bestaat. In oktober 2018, toen corona nog niet bestond, was dit een van de verhalen op de site:
“Deze man zou op 9/11 een vliegtuig in de Twin Towers hebben gevlogen. Hoe kan het dan dat hij nog zeven jaar heeft geleefd?”
Mede door de afkeer en het wantrouwen van complotdenkers in de reguliere media, wordt het steeds moeilijker om de dialoog aan te gaan met deze mensen. Waar de een feiten en wetenschap als basis heeft, laat de ander zich leiden door complottheorieën en desinformatie.
“Zij en ik zijn het niet zomaar oneens over corona”, concludeerde NRC-columniste Floor Rusman dit weekend na een gesprek met een anti-vaxxer. “We leven in twee verschillende werelden.”
Gouden tijden voor complotdenkers
“Het coronavirus en complotdenkers lijken wel gemaakt voor elkaar”, concludeerde het online magazine Brainwash een jaar geleden al. “In extreem onzekere tijden gedijt de overtuiging dat het in werkelijkheid állemaal anders zit dan wetenschappers en politici ons vertellen.”
Volgens onderzoek van Kieskompas denkt een op de tien Nederlanders dat corona onderdeel is van een complot tegen de mensheid.
“Het is niet erg als veertig procent denkt dat de moord op de Amerikaanse president Kennedy een complot was”, aldus André Krouwel van Kieskompas. “Maar bij een pandemie is dat anders. Dan is tien procent een substantiële groep die de volksgezondheid kan ondermijnen.”
Uit onderzoek is bekend wie vatbaar zijn voor samenzweringstheorieën. Die vind je veel eerder bij de aanhang van populistische partijen dan bij traditionele partijen als PvdA of VVD.
Het geloof in complottheorieën is het grootst bij de aanhang van Forum voor Democratie, PVV en 50Plus. Ook onder de aanhang van de Partij voor de Dieren (“PVV-ers die van dieren houden”, volgens een Arnhemse politicus) bevinden zich relatief aanhangers van samenzweringstheorieën.
Hoogopgeleiden geloven minder snel in complottheorieën dan mensen met minder opleiding, maar een hoogopgeleide Forum-aanhanger nog altijd meer dan een laagopgeleide D66’er.
De uitkomsten van het onderzoek over complotdenkers is één op één vergelijkbaar met een onderzoek dat Maurice de Hond afgelopen week deed.
Hij keek naar de vaccinatiestatus en politieke partijvoorkeur. Wat blijkt: het percentage ongevaccineerden is met ruime afstand het hoogst bij de aanhang van Forum voor Democratie. Slechts 15 procent van de Forum-aanhang is gevaccineerd. 85 procent is ongevaccineerd.
Bij de PVV-aanhang is 29 procent niet gevaccineerd. Daarna volgen BBB (22 procent), PvdD (22 procent) en ChristenUnie (11 procent). Aan de andere kant van de schaal bevindt zich de aanhang van D66. 100 procent van de D66-aanhang is gevaccineerd.
Slechte mensen
Filosoof Cees Zweistra schreef een boek over complotdenkers. Zijn conclusie: “Ze zijn niet gek, ze zijn niet dom. Ze zijn slecht.”
In ‘Waarheidszoekers’ gaat Zweistra in op de achtergrond van complotdenkers. Complottheorieën worden in het boek niet onderuit gehaald. Wel worden de verspreiders van deze theorieën genadeloos geanalyseerd.
Volgens Zweistra heeft het geen zin om mensen die geloven in complottheorieën te confronteren met de feiten.
“Hoe kun je debunken dat de machtigen der aarde geen mensen zijn, maar hagedisachtigen in mensengedaante”, aldus Zweistra tegenover dagblad Trouw. “Zulke waarheden vallen niet te ontkrachten, ze zijn wáár in die groep, daarbuiten hebben ze geen betekenis.”
Volgens Zweistra keren complotdenkers zich tegenwoordig af van de samenleving.
“De complotdenker doet iets veel effectievers: hij sticht een nieuwe onlinewereld waarin hijzelf alle macht heeft.”
Zweistra heeft er geen goed woord voor over: “Complotdenken is het wapen van het kwaad”, schrijft hij. “Forum voor Democratie wil nu een eigen bubbel beginnen, Forumland, en roept op tot covid-mateloosheid: gooi alles maar open. Dat is een geweldsdaad tegen de samenleving, dat vind ik echt gevaarlijk. Ze bemoeien zich niet meer met de werkelijkheid.”
Dreiging
De mening van Zweistra werd afgelopen week onderstreept door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). In een notitie over het Dreigingsbeleid waarschuwt de NCTV dat het risico bestaat dat sommigen in de anti-vaxx beweging verder radicaliseren.
“Nu een deel van het coronaprotest afzwakt, blijft een deel van de hardere onderstroom over. De drempel voor het (online) bespreken en plegen van buitenwettelijke acties is lager geworden en gewelddadige acties blijven plaatsvinden”, schrijft de NCTV.
“Binnen afgezonderde online echoputten ziet dit deel haar eigen werkelijkheidsbeleving keer op keer bevestigd.”
Hoewel filosoof Cees Zweistra er weinig heil in ziet, zijn er online nog steeds veel mensen actief om de complottheorieën vanuit de anti-vaxxersbeweging te weerleggen.
Hoaxes
Een van hen is Peter Burger, die in het verleden meerdere boeken schreef over broodje aapverhalen en die als docent wetenschapsjournalistiek is verbonden aan de Universiteit Leiden.
Zo is er het bericht over verplichte vaccinaties in Canada. Het bericht wordt op Twitter onder meer gedeeld door Forum-kamerlid Pepijn van Houwelingen. Volgens het bericht vluchten vrouwen en kinderen de bossen van Canada in om aan verplichte vaccinatie te ontkomen.
“Een hoax”, meldt Peter Burger. “De vrouw die dit verhaal ophangt in de video die Van Houwelingen deelt, herroept het later”, aldus Burger. “Kijk ook nog even naar het account dat Van Houwelingen retweet: een Qanon-aanhanger die ook antisemitisme promoot.”
Of neem het bericht over Australische aboriginals die zich met pijl en boog verdedigen tegen de autoriteiten die hen gedwongen proberen te vaccineren. Het bericht wordt gedeeld met videobeelden, maar het is niet waar heeft Burger ontdekt.
De beelden komen uit 2019 en niet uit Australië, maar uit Brazilië, waar Guarani-indianen in Sao Paolo protesteren tegen bezuinigingen op gezondheidszorg voor inheemsen.
Iemand anders die zijn best doet om de desinformatie uit de wappiehoek te ontkrachten is Alexander Pleijter, eveneens werkzaam bij de universiteit in Leiden. Hij begon het Twitter-account @Nieuwscheckers waar hij studenten Journalistiek nieuws laat checken.
Ook freelance journalist Chris Klomp heeft er een dagtaak aan om desinformatie over het coronavirus en de vaccins te ontkrachten. Het komt hem te staan op een stortvloed aan digitale haat.
“Het laatste wat ik in mijn leven zal doen is jou opzoeken, voor jou wil ik moorden”, schrijft de een.
“Jij komt voor een tribunaal en je zal ter dood worden gebracht”, aldus een ander.
Het gaat Chris Klomp niet in zijn koude kleren zitten, vertelt hij.
“In 99 procent van alle gevallen laat ik het gaan en ben ik het ook weer snel vergeten. Maar iemand intens haten die je niet kent en nooit gezien of gesproken hebt, blijft een lastig te omvatten concept voor mij.”
“Het internet is een zeer vluchtig medium en veilig achter een toetsenbord zijn de meeste mensen impulsieve wezens die eruit gooien wat in hen opkomt. Het is aan mij om dat ook te relativeren. Soms is dat alleen een heel stuk lastiger.”
“Neem de ander serieus”
Verwensingen, ontkennen van feiten, niet willen luisteren naar logica… Heeft het wel zin om met ongevaccineerde wappies de dialoog aan te gaan? Gedragswetenschapper Jan-Willem van Prooijen vindt van wel.
“Neem de ander serieus”, vertelt hij tegen RTL Nieuws.
“Rationele argumenten kunnen zeker helpen, maar je moet er ook weer geen wonderen van verwachten. Realiseer je dat dit soort denkbeelden vaak voortkomen uit emotie. Uiteindelijk is het als een atheïst die discussieert met een katholiek over de vraag of God bestaat. Als iemand rotsvast gelooft in dingen die in jouw ogen absurd zijn, dan zul je daar een zware dobber aan hebben.”
Daarnaast moet je erop voorbereid zijn dat voor iedere complottheorie die ontkracht wordt, er allang weer een nieuwe theorie is die de ronde doet.
De Britse schrijver Terry Pratchett concludeerde het al:
“Een leugen is al rond de wereld als de waarheid nog bezig is om zijn schoenen aan te trekken.”
