ARNHEM – Vorige maand kreeg de gemeente Arnhem maar liefst 126 hectare natuurgrond in Meinerswijk in haar bezit. Als eigenaar van het uiterwaardenpark is de gemeente ook verantwoordelijk voor het beheer. Dat beheer heeft de gemeente uitbesteed: Meinerswijk wordt vooral onderhouden door gallowayrunderen en konikspaarden.
(Door: Patrick Arink)
Meinerswijk verandert de laatste jaren in rap tempo. Weilanden waar tot een paar jaar geleden nog tonnen mest werd uitgereden, zijn nauwelijks nog als zodanig herkenbaar. Hekken met prikkeldraad worden in hoog tempo weggehaald. Het gebied wordt steeds ruiger, en dat is precies de bedoeling.
Afgelopen maand kreeg de gemeente Arnhem er 126 hectare natuurgrond bij van projectontwikkelaar KondorWessels Projecten. Daarmee is er voor het eerst in decennia één eigenaar die het in vrijwel het hele gebied voor het zeggen heeft. Met uitzondering van de terreinen met bebouwing, is de gemeente Arnhem verantwoordelijk voor het beheer in het natuurgebied. En de gemeente wil vooral dat niet zij, maar de natuur het voor het zeggen heeft in Meinerswijk.
En dus zijn het met name de konikspaarden en gallowayrunderen voor wie een grote rol is weggelegd op het gebied van natuurbeheer. Dat blijkt uit de Beheervisie Zuidelijke Rijnoever. Daarin staat precies wat de gemeente wil doen om de natuur in Meinerswijk verder te ontwikkelen.
Grote grazers
De grote grazers wandelen al jarenlang rond in het gebied, maar hun taken worden flink uitgebreid. Van de Bakenhof bij Malburgen in het oosten tot de uiterwaarden bij Schuytgraaf in het westen moeten de runderen en paarden vrij kunnen rondlopen. En dat gebeurt 365 dagen per jaar.
De dieren hebben als belangrijkste taak om door begrazing het landschap open te houden. Galloway-runderen snoeien in de winter bomen en struiken. Dat is nodig omdat het uiterwaardengebied bij hoogwater onder water loopt.
“Als er teveel bomen in het gebied staan, wordt Rijkswaterstaat zenuwachtig”, legt boswachter Jeroen Glissenaar uit. “Wanneer het rivierwater door bomen in de uiterwaarden wordt tegengehouden, gaat het waterpeil verder omhoog doordat het water niet makkelijk afgevoerd kan worden. De galloway-runderen voorkomen dat er teveel grote begroeiing staat.”
Veel natuurgebieden in Nederland worden begraasd door Schotse hooglanders. In Meinerswijk is gekozen voor galloway-runderen door de aard van het gebied: het is er nat. Schotse hooglanders zouden daardoor hoefrot krijgen. Galloway-runderen kunnen beter tegen nattigheid.
Glissenaar: “Galloway-runderen zijn goede zwemmers dus in principe zouden ze de rivier over kunnen zwemmen richting stad. Maar dat zullen ze niet snel doen, want er is in Meinerswijk voldoende te eten.”
Biodiversiteit
Naast de inzet van grote grazers, is de gemeente niet van plan om veel te doen in het gebied: “Een zo hoog mogelijke natuurwaarde wordt bereikt met zo min mogelijk ingrijpen in het gebied”, stelt de beheervisie.
“Er worden geen maatregelen genomen om bepaalde soorten te verkrijgen, noch in stand te houden. Het uitgangspunt is dat soorten spontaan kunnen komen, maar ook weer kunnen verdwijnen.”
Het beleid om de natuur vooral haar gang te laten gaan in Meinerswijk, heeft maar één doel: het vergroten van de biodiversiteit. En ook dat gaat in razendsnel tempo. Terwijl in een stuk van de gemeente uit 2017 nog de hoop wordt uitgesproken dat bijvoorbeeld het hert, de visarend en de lepelaar Meinerswijk ontdekken, blijkt dat deze dieren inmiddels al regelmatig gezien worden.
Ook bevers, al sinds jaar en dag actief in Meinerswijk, spelen een rol in het vergroten van de biodiversiteit.
“Door het omknagen van bomen en het bouwen van burchten en dammen, faciliteert de bever dat een grote groep andere diersoorten in het gebied voorkomt. Het is dus wachten op de eerste bevestigde waarneming van een otter”, staat in de beheervisie te lezen.
De aanwezigheid van de bevers is voor het waterschap wel een punt van zorg. Bevers hebben de neiging om te graven in de dijk, en dat is vanzelfsprekend ongewenst. Waterschap Rivierenland heeft daarom vorig jaar langs de Waal dertig bevers afgeschoten om verdere schade aan de dijk te voorkomen.
In Meinerswijk is het ook al een keer voorgekomen dat bevers in de dijk gingen graven. Vooralsnog kiest de gemeente niet voor afschieten, maar voor een andere methode die ook effectief is:
“De teen van de dijk is plaatselijk met stenen verstevigd, vanwege graafsporen van de bever. Herhaling van deze maatregelen op andere delen van het dijktracé kan aan de orde zijn.”
Mensen te gast
Feitelijk bestaat Meinerswijk uit twee gebieden. Langs de oever van de rivier is er van oudsher altijd al veel bebouwing en dynamiek geweest. Van het festivalterrein op de Stadsblokken en de haven van Coers, via de Praets en de steenfabriek in Elden tot aan Elderveld. Dit blijft nu en in de toekomst een dynamisch deel van het uiterwaardengebied.
Verreweg het allergrootste deel van Meinerswijk is rustgebied. Zonder straatverlichting en zonder autoverkeer. Het is hier dat het de dieren en planten zijn die de belangrijkste bewoners zijn, in de beheervisie van de gemeente. Het uiterwaardengebied ontwikkelt zich weliswaar meer en meer tot wandel- en fietsgebied, maar voor de gemeente is daarbij het motto: “De mens is te gast in de natuur.”
“Maar”, realiseert de gemeente ook: “Sommige menselijke invloeden zullen ook aanwezig blijven in het gebied. Er zijn woningen en recreatieve voorzieningen aanwezig die zorgen voor de aanwezigheid van mensen en vanuit hoogwaterveiligheid blijft het noodzakelijk om een goede doorstroming van de rivier te behouden en dus in te grijpen. Maar dier- en plantensoorten volgen hun eigen weg en de mens is slechts te gast.”
Omdat de paarden en runderen vrij toegang hebben in het hele natuurgebied, ontstaan er ook paadjes die in de begroeiing ontstaan.
“Bezoekers kunnen deze paden ook als ontsluiting gebruiken. Het is de originele vorm van gebruik, namelijk struinen”, aldus de gemeente.
Dat dit tot gevolg kan hebben dat je als bezoeker onder de modder thuiskomt, zal in de toekomst niet veranderen, aldus de gemeente:
“Dat het nat en modderig kan zijn, hoort bij de aard van het gebied en de beleving.”
Eerdere artikelen in deze serie:
– Romeinen, Noormannen en een eigen burgemeester: de rijke geschiedenis van Meinerswijk
– Op pad in Meinerswijk: langs zwarte populieren, eeuwenoude kolken en een beverglijbaan
(Foto: KondorWessels Projecten)
