ARNHEM – Aan de buitenkant ziet het orgel in de Eusebiuskerk er prachtig uit. Maar schijn bedriegt. Het orgel is stuk. “Het zijn de longen van de kerk”, aldus Eusebius-directeur Meike Verhagen. “En we hebben nieuwe longen nodig.”
(Door: Patrick Arink)
Op 9 februari 2021 werd Meike Verhagen om vier uur ’s nachts wakker gebeld. Alarm in de Eusebius.
“Je hoopt dan altijd dat het loos alarm is”, vertelt Verhagen. “Maar toen ik de kerk inliep zag ik meteen dat het mis was. Water liep met stralen langs het orgel.”
Boosdoener was een gesprongen waterleiding. De gevolgen van de waterschade zijn desastreus. Het grote Strumphlerorgel is onbespeelbaar geworden. Windlades, blaasbalgen, ventielen, latten, trekdraden: alle onderdelen achter de orgelpijpen zijn door water aangetast.
Restauratie van het imposante orgel kost ruim een miljoen euro. Het grootste bedrag is al binnen dankzij fondsen en geld van de verzekering. Om de restauratie mogelijk te maken is nog een bedrag van twee ton nodig. Via de campagne ‘Geef de kerk weer klank‘ moet het laatste benodigde geld via donaties van particulieren en bedrijven ingezameld worden.
Pixelwand
Via de campagne-website kunnen kleine en grote donaties gedaan worden. Mensen die een donatie doen worden met naam en foto tot en met december 2026 getoond op een groot scherm in de kerk en op de website.
Hoe groter de donatie, hoe groter de foto op de pixelwand. De pixelwand licht iedere paar seconden een van de donateurs uit door de foto te vergoten. Grote donateurs krijgen er bovendien ook nog wat extra’s voor terug. Wie bijvoorbeeld 400 euro doneert, ontvangt een uitnodiging voor twee personen van een orgelconcert.
De restauratie van het Strumphlerorgel wordt niet alleen gebruikt voor het herstel van de waterschade. Het huizenhoge orgel wordt ook aangepast aan deze tijd. Zo wordt de blaasbalgen van het orgel beter zichtbaar gemaakt. Nu zitten die nog verstopt. Straks zijn ze vanuit de glazen lift te bewonderen.
De houten toegangstrap naar het orgel wordt verplaatst van de toren naar de kerkzaal en het orgel wordt opnieuw gestemd volgens de tonen die orgelbouwer Stephanus Strumphler in de 18e eeuw in gedachten had.
De restauratie van het kerkorgel is inmiddels begonnen. Het is de bedoeling dat de restauratie begin 2025 is afgerond. Na de restauratie wordt het orgel weer bespeeld door de vaste organist Johan Luijmes.
Verhagen: “We willen dan ook weer regelmatig orgelconcerten geven. De programmering van die concerten wordt verzorgd door Musis/Stadstheater. Met hen zijn we een samenwerking aangegaan.”
Roerige geschiedenis
Hoewel het Strumphlerorgel al in 1795 gebouwd werd door Stephanus Strumphler, staat het pas vanaf 1962 in de Eusebiuskerk. Het kerkorgel stond tot die tijd in de Kloveniersburgwalkerk in Amsterdam. Nadat die kerk gesloten werd, ging het orgel naar Arnhem.
De Eusebiuskerk had tot aan de Slag om Arnhem een even imposant orgel: het Wagner-orgel. Na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog was van dat orgel niets meer over. Na de oorlog is in de puinhopen één registerschildje teruggevonden.
Na plaatsing van het Strumphlerorgel, kon Arnhem niet zo heel lang genieten van het orgel. In de jaren zeventig werd het orgel bij restauratie van de kerk goed ingepakt, maar desondanks raakte het orgel zo vervuild met stof en gruis dat het niet goed meer te bespelen was. Pas na een grote schoonmaak in 1985 werd het weer in gebruik genomen.
Organist Johan Luijmes: “De vier elementen komen hier samen. Eerst was er de Slag om Arnhem. Dat is het vuur. Daarna kwam het gruis en stof in de jaren zeventig. Dat is aarde. De waterschade van twee jaar geleden is het element water. Deze campagne is bedoeld om de kerk weer nieuwe longen te geven. Dat is lucht.”
Donaties klein en groot om herstel van het orgel mogelijk te maken kunnen gedaan worden via de website: geefklank.nl/.
(Foto: Jan van Dalen.)
