ARNHEM – Een spoortunnel die begint bij Mariëndaal aan de westkant van Arnhem en die onder de binnenstad door eindigt bij de spoorbrug naar Westervoort, compleet met een ondergronds perron op Arnhem Centraal. Dat is één van de ideeën die door het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat afgelopen jaar is verkend om de capaciteit van het spoor aan de oostkant van Arnhem te verbeteren.
(Door: Patrick Arink)
Ook spoorverdubbeling tussen Arnhem Centraal en Molenbeke is een van de ideeën waar het ministerie van I&W mee speelt. De aanleg van een spoortunnel of een verdubbeling van het spoor komen naar voren in documenten die de gemeente Arnhem heeft vrijgegeven na een WOO-verzoek van de Arnhemsche Courant.
De gemeente Arnhem benadrukt dat er alleen een verkenning is uitgevoerd en dat er geen sprake is van concrete plannen om de spoortunnel of de spoorverdubbeling uit te voeren.
Het idee om een spoortunnel onder Arnhem aan te leggen staat in een verkenning uit maart 2021 door adviesbureau Movares. Volgens Movares is het mogelijk om onder Arnhem een geboorde spoortunnel aan te leggen. De tunnel zou bestaan uit twee tunnelbuizen met een doornsee van tien meter.
In de studie begint de tunnel ter hoogte van landgoed Mariëndaal op de grens met Oosterbeek. Diep gelegen onder Arnhem Centraal is een ondergronds perron bedacht, dat met name bedoeld is voor de ICE naar Duitsland.
Vanaf Arnhem Centraal loopt de spoortunnel onder het Willemsplein, Musis en het Spijkerkwartier door naar het oosten. Ter hoogte van Thialf komt de spoortunnel in een open tunnelbak weer boven de grond. Voor de brug naar Westervoort wordt vervolgens weer gebruik gemaakt van het bestaande spoor.
De aanleg van een spoortunnel heeft als voordeel dat het in één klap een knelpunt op het spoor aan de oostkant van Arnhem oplost. Ter hoogte van Molenbeke ligt een gelijkvloerse kruising waar treinen van en naar Zevenaar kruisen met treinen van en naar Dieren.
De maximum capaciteit van die kruising is zo goed als bereikt. Omdat er plannen bestaan om het aantal treinen uit te breiden, moet er voor het knelpunt een oplossing komen. In de toekomst gaat de ICE naar Duitsland twee keer zo vaak rijden en er wordt bovendien gewerkt aan de RegioExpres naar Doetinchem. Ook dat houdt in dat er meer treinen gebruik moeten maken van de kruising.
Immense bouwkosten
Aan de aanleg van een spoortunnel onder Arnhem kleven echter ook een aantal nadelen. Zo is station Arnhem Velperpoort niet meer bereikbaar voor treinen uit de richting Dieren. Bovendien liggen er onder Arnhem nogal wat kabels en leidingen, hetgeen het boren van een spoortunnel een uitdaging maakt.
En dan zijn er natuurlijk nog de immense kosten die de aanleg van een spoortunnel met zich meebrengt. De totale lengte van de spoortunnel onder Arnhem is ongeveer zes kilometer. Ter vergelijking: de spoortunnel die een aantal jaar geleden in Delft is aangelegd heeft een lengte van ongeveer 2,3 kilometer. De kosten kwamen uit op een totaal van ruim een half miljard euro.
Kortom: het is dus maar de vraag in hoeverre de aanleg van een spoortunnel onder Arnhem haalbaar en realistisch is.
Spoorverdubbeling
Een andere, goedkopere optie die is onderzocht, is het realiseren van spoorverdubbeling vanaf Arnhem Centraal in oostelijke richting. Het uitbreiden van het aantal sporen van twee naar vier is een idee dat één keer in de zoveel jaar opkomt. Al vanaf de jaren zestig wordt er gesproken over het verdubbelen van het aantal sporen in Arnhem.
Eind jaren negentig werd een streep gezet door die plannen, waarna de panden aan de noordkant van de Sonsbeeksingel in Klarendal werden gerenoveerd. Maar het idee is nu weer helemaal terug, al lijkt het erop dat de spoorverdubbeling dit keer aan de zuidkant van het bestaande spoor moet plaatsvinden.
Net zoals een spoortunnel zouden de twee extra sporen een oplossing zijn voor de capaciteitsproblemen op het spoor. Verbreding van het spoor leidt echter tot een nog grotere spoorbarriere midden in de stad dan nu al het geval is. Dat is niet iets waar de gemeente groot voorstander van is.
Bovendien zullen er bij het uitvoeren van dit idee tientallen huizen in Arnhem onteigend en gesloopt moeten worden. Ook dat is iets waar de nodige weerstand tegen bestaat.
Spoorknoop oplossen
Alle partijen, van ProRail tot het ministerie van I&W en van de gemeente Arnhem tot de provincie Gelderland, zijn het erover eens dat de spoorknoop aan de oostkant van Arnhem opgelost moet worden.
Jarenlang werd gesproken over het realiseren van een zogeheten fly-over, waarbij de huidige gelijkvloerse kruising vervangen wordt door een ongelijkvloerse kruising. Dat idee wordt ook nog geopperd in het Ontwikkelperspectief Spoorzone Arnhem-Oost. Samen met de spoortunnel en een verdubbeling van het spoor liggen er dus drie mogelijkheden om het spoorknelpunt aan de oostkant van Arnhem op te lossen.
Uit documenten die in handen zijn van de Arnhemsche Courant blijkt dat alle drie de opties serieus bekeken worden.
“Als respons op de presentatie komt naar voren dat het een helder verhaal is met verschillende mogelijkheden”, staat in een gespreksverslag over de verkenning naar de Spoortunnel en de spoorverdubbeling te lezen. “Het is uiteindelijk een strategische keus: wat geef je voorrang.”
De gemeente houdt zich vooralsnog op de vlakte op de vraag in hoeverre deze twee mogelijke oplossingen nog op tafel liggen.
“Als gemeente willen we goede OV-voorzieningen in het gebied. Daarvoor blijven we in overleg met het Rijk en de provincie”, meldt de gemeente in een eerste reactie. De gemeente verwijst verder naar de notitie over de Spoorcorridor Arnhem-Duitse grens die afgelopen week door het ministerie van I&W naar buiten werd gebracht.
Ook deze notitie is weinig concreet over de meest gewenste oplossing voor het spoorknelpunt in Arnhem. Zowel de spoortunnel als spoorverdubbeling worden niet genoemd. Er wordt alleen gemeld dat het spoorknelpunt opgelost moet worden.
“De spoorlijn Utrecht – Arnhem – Duitse grens is één van de belangrijkste spoorcorridors van Nederland. De urgentie is duidelijk. Het toevoegen van meer treinen vraagt om een vrije kruising. Deze investeringskosten kunnen meerdere ambities dienen zoals meer en snellere treinen en het versterkt de robuustheid van het netwerk”, staat in de notitie te lezen.
“De conclusie is dat er veel ambities leven bij de verschillende partijen en dat grote investeringen nodig zijn als alle ambities gerealiseerd dienen te worden.”
Ondertussen is uit het Ontwikkelperspectief Arnhem Oost duidelijk dat de gemeente Arnhem kansen ziet wanneer onder Arnhem een spoortunnel wordt gerealiseerd. Dat betekent namelijk dat het mogelijk wordt een deel van het huidige spoor aan de oostkant van Arnhem af te breken. Op de plek waar ten oosten van station Velperpoort nu nog een spoorbaan ligt, is op een illustratie uit de plannen voor Arnhem Oost alvast een park ingetekend met de passende naam ‘Spoorpark’.
